Akademik Veri Yönetim Sistemi
3. International Anatolian Congress on Scientific Researh, Kayseri, Türkiye, 27 - 29 Aralık 2022, ss.159-173
Zeytin yaprağı (Olea europaea L.) olarak bilinen bitkinin yapısında tanen, reçine, uçucu yağ ve organik asitler bulunmaktadır. Bu çalışmada Olea europaea L. boya özelliği gösteren ekstaktı kullanılarak hayvansal içerikli yün ve ipek kumaşların boyanma özellikleri araştırılmıştır. Çalışmanın kaynağını %100 yün lifiyle, bezayağı örgüde dokunmuş Bayburt Ehramı ile %100 ipek lifiyle, bezayağı örgüsünde dokunan Hatay ipek kumaşı oluşturmaktadır. Doğal boyarmadde olarak Türkiye’nin birçok bölgesinde yetiştirilen zeytin ağacının yaprakları, mordan olarak bitki tanenleri sınıfında yer alan meşe palamudu (Quercus Aegilops) ile sitrik asit (C6H807) ve potasyum alüminyum sülfat mordanları (KAl(SO4)2.12H2O) kullanılmıştır. Boyama öncesi yünlü ve ipek kumaşa mordanlama işlem uygulanmıştır. Her bir mordan maddesi için beşer farklı konsantrasyon seçilmiştir. Mordanlanmış numuneler ayrı ayrı zeytin yaprağı ekstraktı ile boyandıktan sonra renk verimleri Konika/Minolta (3600d) yansıma spektroskopisi (Realcolor yazılımı) kullanılarak K/S değerleri elde edilmiştir. K/S değeri, Kubelka-Munk denklemine göre hesaplanmış ve CIEL*a*b* (L*,a*,b*,C* ve h°) koordinatları tespit edilmiştir. Uygulama işlemi sonucunda tatmin edici renk tonları elde edilmiştir. Ayrıca, zeytin yaprağı ile boyanmış numunelerin yıkama ve ışık haslıkları tespit edilmiştir. Bayburt Ehramı’nın Z. Yaprağı ile C6H807 mordanı kullanılarak daha açık ve daha mat yeşil-mavi tonları, KAl(SO4)2.12H2O mordanı daha açık ve daha canlı yeşil-sarı tonları, Quercus Aegilops doğal mordanı ise daha koyu ve daha mat kırmızı-mavi tonları elde edilmiştir. Mordansız boyamada en büyük renk farkı KAl(SO4)2.12H2O mordanı ile bulunmuştur. Yıkama sonrası renk değişimi sırasıyla KAl(SO4)2.12H2O mordanı, C6H807 mordanı ve Quercus Aegilops doğal mordanı olarak belirlenmiştir. Asetat, Pamuk, Poliamid, Poliester, Poliakrilonitril ve Yüne lekelemeler açısından mordanlar arasında belirgin bir farklılık oluşmamıştır. Işık haslığı sonucu elde edilen en yüksek renk farkları Quercus Aegilops doğal mordanı ile yapılan boyamalardan elde edilirken, en düşük renk farkları C6H807 mordanı ile yapılan boyamalardan elde edilmiştir. Renk verimi en yüksek boyamalar C6H807 mordanı ile yapılan boyamalardan elde edilmiştir. Hatay İpeğinin Zeytin Yaprağı ile C6H807 mordanı, kullanılarak yapılan boyamalarında renkler yeşil-sarı tonlarında daha mat ve daha açık elde edilmiştir. KAl(SO4)2 .12H2O mordanı kullanılarak yapılan boyamalarında daha canlı ve daha yeşil-sarı tonları elde edilmiştir. Quercus Aegilops doğal mordanı ise daha koyu ve daha canlı kırmızı-sarı tona çekmektedir. Mordansız boyamaya göre en büyük renk farkı KAl(SO4)2.12H2O mordanı ile yapılan boyamalardan elde edilmiştir. Yıkama sonrası renk değişimi en yüksek numune Quercus
Aegilops doğal mordanının %3 konsantrasyonu ile yapılan boyamadan elde edilmiştir. Yıkama sonrası renk değişimi en düşük numune ise Quercus Aegilops doğal mordanının %5 konsantrasyonu ile yapılan boyamadan elde edilmiştir. Yün, Pamuk, Poliakrilonitril, Poliamid, Asetat ve Poliestere lekelemeler açısından mordanlar arasında belirgin bir farklılık oluşmamıştır. Işık haslığı sonucu elde edilen renk farkları KAl(SO4)2.12H2O mordanı ile yapılan boyamada görülmüştür. En düşük renk farkları C6H807 mordanı ile yapılan boyamalardan elde edilmiştir. Renk verimi en yüksek boyamalar ise Quercus Aegilops doğal mordanı ile yapılan boyamalardır.
Anahtar kelime: Zeytin yaprağı, doğal boyama, mordan, renk haslığı, ışık haslığı.