Peşkir ve Mahrama Dokumalarının Sinop El Dokumacılığındaki Yeri


Creative Commons License

Tüm Cebeci D.

İdil Dil ve Sanat Dergisi, cilt.8, sa.61, ss.1187, 2019 (Hakemli Dergi)

  • Yayın Türü: Makale / Tam Makale
  • Cilt numarası: 8 Sayı: 61
  • Basım Tarihi: 2019
  • Dergi Adı: İdil Dil ve Sanat Dergisi
  • Derginin Tarandığı İndeksler: Other Indexes
  • Sayfa Sayıları: ss.1187
  • Marmara Üniversitesi Adresli: Evet

Özet


 Öz 

Dokuma sanatı insanoğlunun tarihsel süreç içerisinde ortaya koyduğu en eski sanat dallarından birisi olarak görülmektedir. Dokumacılık sanatı insanların yaşadıkları ve egemen oldukları bölgelerde kendilerine özgü kültürün oluşmasında önemli bir yer teşkil etmiştir. Tarih öncesi dönemlerden itibaren insanlar dokuma malzemesi olarak çeşitli hayvansal ve bitkisel kaynaklardan yararlanmışlardır. Keten, kenevir ve pamuk gibi çeşitli bitkisel lifler dokumacılık sanatında kullanılan doğal tekstil malzemelerini teşkil etmiştir. Bu tür bitkisel lifler el dokumacılık sanatında da sıklıkla kullanılan malzemelerdir. El dokumacılığı Anadolu’nun çeşitli bölgelerinde yüzyıllardan beri süregelen bir ata sanatıdır. Anadolu’da el dokumacılık sanatının çok eski dönemlerden beri yerleştiği bölgelerden birisi de Sinop ili ve çevresidir. Sinop ilinde el dokumacılığının geliştiği iki farklı yörelerden bir tanesi Ayancık ilçesi olup bir diğeri de Durağan ilçesidir. Ayancık ilçesinde özellikle keten liflerinin kullanımı ile yöresel tezgahlarda yörenin kültürünü yansıtan tekstil ürünleri üretilmektedir. Bu yörenin özellikle keten ekimine elverişli bir bölge olması bu liflerin kullanımında ana etkendir. Peşkir keten lifinden üretilen tekstil ürünlerinden bir tanesidir. Durağan ilçesinde ise pamuk lifinden üretilen mahrama yörenin geleneksel el dokuması ürünlerinden bir diğerini teşkil etmektedir. Bu çalışmada Ayancık ve Durağan ilçelerinde eski dönemlerden beri süregelen el dokumacılık sanatının özellikleri incelenmiştir. İlgili yörelerde özellikle alan araştırması yapılarak dokuma sanatında kullanılan malzemeler ve teknikler desen özellikleri ile birlikte sunulmuştur. Söz konusu araştırmada el tezgahlarında dokunan yöresel peşkir dokumasının mahrama ile benzerlik gösterdiği saptanmıştır. Geçmiş dönemlerde gündelik yaşantıda el ve yüz havlusu olarak kullanılmak amacıyla üretilmiş olan peşkirin mahrama ile aynı teknikle dokunduğu ancak peşkir dokumaların mahramaya göre daha ince ve uzun olarak dokunduğu (mahramanın daha sık dokunduğu) saptanmıştır. Ayrıca her iki dokumada da kısa kenarlarında renkli ipliklerle geleneksel geometrik desenlerin kullanıldığı görülmüştür. Peşkir dokumanın ana malzemesinde keten yer alırken mahrama dokumaların ana malzemesinde ise pamuk kullanıldığı ortaya konulmuştur. 


Anahtar Kelimeler: 

Sinop, Dokumacılık sanatı, Ayancık keteni, Peskiri, Durağan Mahraması 

Abstract 

Weaving art is seen as one of the oldest branchs of art that mankind has introduced during historical periods. Weaving art has played an important role on the formation of the culture in the regions where people has lived and dominated. From prehistorical periods, people have made use of various kinds of animal and plant sources as material of weaving. Plant fibers such as linen, hemp and cotton have been natural textile materials used in weaving. Such types of plant fibers are mostly used in hand weaving as well. Hand Weaving is an ancestor art that has continued for many centuries in various regions of Anatolia. One of the regions where hand weaving has settled starting from ancient times is the Province of Sinop and its surroundings. One of the two different regions where hand weaving has grown is the District of Ayancık and the other one being the District of Durağan. Especially in the District of Ayancık, textile products that reflects the culture of region, are produced in regional benchs with use of linen fibers. That this region be convenient for linen planting is the leading factor for use of such fibers. Peskir (regional towel) is one of textile products produced from linen fiber. On the other hand, in the District of Durağan, mahrama (again a regional towel) made from cotton fiber is another traditional product of hand weaving in the region. In this work, properties of hand weaving art that has continued in the Districts of Ayancık and Durağan dating from old times, are investigated. Especially by making field research in related regions, materials and techniques used in weaving art as well as pattern features are presented. In the related research, it has been determined that regional peşkir weaving resembles mahrama. It has been detected that peşkir, that was produced for the use of hand and face towel in old times, has been woven by similar technique as for mahrama but peşkir has been woven thinner and longer compared to mahrama (mahrama has been woven denser) . In addition, it has been observed that traditional geometric patterns with colored yarns has been used along shorter edges. It has been further presented that while linen is involved in the main fabric of peşkir weaving while the cotton is used in main fabric of mahrama weaving. 


Keywords: Sinop, Weaving art, Ayancık linen, peskir, Duragan mahrama