Bu çalışmada, Türkmenistan’da Türk tarihine bakışın ve Türkmenistan-Türkiye ilişkilerinin ders kitapları üzerinden ortaya konulması amaçlanmıştır. Çalışmada, nitel araştırma yöntemlerinden tarihsel araştırma kullanılmıştır. Araştırmanın temel verilerini, Türkmenistan eğitim sisteminde güncel olarak beşinci sınıftan on birinci sınıfa kadar okutulan tarih ders kitapları oluşturmaktadır. Bu bağlamda, araştırmanın amacı doğrultusunda on farklı ders kitabı incelenerek Türkmenistan Türkçesiyle yazılı ilgili olan kısımlar, günümüz Türkiye Türkçesine aktarılmıştır. Akabinde elde edilen veriler, Türk Tarihi ve Türkiye Cumhuriyeti başlıkları altında kategorik hale getirilerek değerlendirilmiştir. Araştırmanın bulgularına bakıldığında, Türkmenistan’da tarih eğitiminin, milli bir anlatıyla sunulduğu, Türkmenistan tarih ders kitaplarında Türk tarihinin, Türkmen millî tarihi ekseninde değerlendirildiği görülmüştür. Nitekim Oğuz Türkmen Devletiyle başlayan ve Göktürk-Karahanlı-Gazneli-Selçuklu-Osmanlı devletleri doğrultusunda devam eden bu anlatıda, Türkmen kimliği, cihanşümul bir nitelik taşımaktadır. Bu özelliğiyle Türkmenler, tarihte büyük devletler kurmuş bir neslin torunları olarak değerlendirilmiştir. Bunun dışında, ders kitaplarında Türk tarihindeki siyasi ve askeri gelişmeler önde gelmekle beraber kültür ve medeniyet unsurları da yer almıştır. Türkmenistan tarih ders kitaplarında, Millî Mücadele, cumhuriyet ile cumhuriyetin ilk yıllarındaki bazı inkılaplara da değinilmiştir. Atatürk’e ise özel bir yer ayrılarak tarihteki rolü ve önemi vurgulanmıştır. Türkmenistan’ın modern Türkiye ile olan ilişkilerinin ise iç ve dış politika ekseninde işlendiği fark edilmektedir. Bu bağlamda, Turgut Özal döneminden başlayıp AK Parti dönemiyle devam Türk iç politikası, siyasi gelişmeleri ve seçimlere odaklanılmıştır. Dış politikada ise Soğuk Savaş döneminde Türkiye’nin durumu ve NATO’ya değinilerek 21. yüzyılın başlarına kadar Türkiye’nin doğu-batı ve bölgesel eksenli dış politikası hakkında malumat verilmiştir. Türkmenistan tarih ders kitaplarında Türkiye bahsinin sonunda ise Türkmenistan-Türkiye ilişkileri üzerinde durulmuştur. Türkmenistan tarih ders kitaplarında sunulan bu bilgilerin, Türk dünyası ortak tarih eğitimi ve tarih ders kitaplarının hazırlanmasında bir fırsat oluşturduğu dikkati çekmektedir.
In this study, it is aimed to reveal the view of Turkish history in Turkmenistan and Turkmenistan-Türkiye relations through textbooks. In the study, historical research, one of the qualitative research methods, was used. The main data of the study consist of the history textbooks currently taught in the Turkmenistan education system from the fifth to the eleventh grades. In this context, ten different textbooks were analysed in line with the purpose of the study and the relevant parts written in Turkmenistan Turkish were transferred to today's Turkish. Subsequently, the data obtained were categorised and evaluated under the headings of Turkish History and Republic of Türkiye. When the findings of the research are analysed, it is seen that history education in Turkmenistan is presented with a national narrative and Turkish history in Turkmen history textbooks is evaluated on the axis of Turkmen national history. As a matter of fact, in this narrative, which starts with the Oghuz Turkmen State and continues in the direction of Gokturk-Karahanli-Gazneli-Seljuk-Ottoman states Turkmen identity has a global character. With this feature, Turkmens are considered as the descendants of a generation that established great states in history. In addition to political and military developments in Turkish history, the textbooks also include elements of culture and civilisation. In Turkmenistan history textbooks, the National Struggle, the republic and some revolutions in the first years of the republic were also mentioned. Atatürk was given a special place and his role and importance in history was emphasised. It is noticeable that Turkmenistan's relations with modern Türkiye have been covered on the axis of domestic and foreign policy. In this context, the focus is on Turkish domestic politics, political developments and elections, starting from the Turgut Özal era and continuing with the AK Party era. In foreign policy, Türkiye's situation during the Cold War period and NATO are mentioned, and information about Türkiye's foreign policy on the east-west and regional axis until the beginning of the 21st century is given. At the end of the Türkiye chapter in Turkmenistan history textbooks, Turkmenistan-Türkiye relations are emphasised. It is noteworthy that this information presented in Turkmenistan history textbooks constitutes an opportunity for the preparation of common history education and history textbooks of the Turkic world.
