Akademik Veri Yönetim Sistemi
IV. Ulusal Mühendislikte Bilimsel ve Mesleki Çalışmalar Kongresi (UMUH BILMES 2021), 23-26 Aralık 2021, TÜRKİYE, Tokat, Türkiye, 25 - 26 Aralık 2021, cilt.1, sa.1, ss.161-176
Hava araçlarının istenilen performans ve verimlilikte görevini yürütebilmesi için yer çekimi
kuvvetine en az direnci göstermesi gerekmektedir, en az direnci gösterebilmesi içinde hafif olması
gerekir. Bu verimliliği elde edebilmek için yoğunluk değeri düşük olan alüminyum, hava
araçlarında kullanılan ana metallerden biridir. Bu çalışmada ekstrüzyon yöntemi ile imal edilmiş
olan alüminyum alaşımlardan 2024-T3’e ve 7075-T6’ya kalıp ile kademe formu verilirken oluşan
geri yaylanma değerleri sayısal ve deneysel yöntem ile araştırılmıştır.
Başlangıçta uçak parçalarındaki kademe formu standartları incelenmiş ve genellikle tercih edilen
kademe oranları belirlenmiştir. Kademe oranı, uzunluğun derinliğe oranı ile hesaplanmaktadır.
Uzunluğunun derinliğe oranı 3, 5 ve 6 olan kademe formlarının çokça kullanıldığı görülmüştür.
Çalışmamda havacılık standartlarına uygun, kademe oranı 3, 5 ve 6 olan ekstrüzyon uçak parçaları
modellenip bu parçalara belirlenen kademe formlarını vermek için uygun kalıp tasarımları
yapılmıştır. Tasarlanan kalıp imal edilerek uygun koşullarda parçalara kademe formu verilmiş ve
kademe derinlik ölçümleri yapılmıştır. Elde edilen sonuçlar sonlu elemanlar analizi ile
karşılaştırılmış ve verilerin kontrolü sağlanmıştır. Sonlu elemanlar yöntemi için Pam-stamp analiz
programı kullanılarak ekstrüzyon yöntemi ile imal edilmiş olan parçalar için analiz modellemesi
sağlanmıştır.
Sonuçlar incelendiğinde bazı geri yaylanma değerlerinin ölçü toleranslarının dışında kaldığı
görülmüştür. AA7075-T6’da ki geri yaylanmanın AA2024-T3’e göre daha fazla olduğu
belirlenmiştir. Ayrıca kalınlık arttıkça ve kademe oranı büyüdükçe geri yaylanmanın arttığı tespit
edilmiştir. Kademe formu verilirken soğuk şekillendirme yönteminde sıcak şekillendirme yöntemine
göre daha fazla geri yaylanma olduğu görülmüştür.
Bu çalışma sayesinde geri yaylanma değerleri ile ilgili veriler kullanılarak ve Pam-stamp analiz
programında çözümleme yaparak geri yaylanma değerleri önceden tahmin edilmiştir. Bu
çalışmanın sonucunda kalıbı tekrar işleme maliyeti düşürülmüş, kalıp ve uçak parçası hurda
miktarları azaltılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Kademelendirme, Geri yaylanma, Ekstrüzyon, AA2024-T3, AA7075-T6