Son Hattatlar

Creative Commons License

Kanbaş M. S. (Editör)

Ketebe Yayınları, İstanbul, 2021

  • Yayın Türü: Kitap / Diğer
  • Basım Tarihi: 2021
  • Yayınevi: Ketebe Yayınları
  • Basıldığı Şehir: İstanbul
  • Marmara Üniversitesi Adresli: Hayır

Özet

Hat san’atıyla meşgul olan her araştırmacının önemli başvuru kaynaklarından biri olan Son Hattatlar isimli bu eserin 1955 ve 1970 baskılarının tükenmiş olması hasebiyle, yeniden neşre hazırlanması ihtiyacı belirdi. Bu sebeple, son iki asrın önemli sayıdaki hattatlarının terceme-i hallerinin bulunduğu bu kitabı neşre hazırlamak için bir yol haritası çıkartıldı. Buna göre, ilk safhada eserin 1955 baskısı taranıp word ortamına aktarıldı. Taramanın sağlıklı yapılıp yapılmadığını kontrol etmek ve meydana gelebilecek kelime hatâlarını giderilebilmek için mukābele usûlüyle eser baştan sona okundu ve gerekli yerler tashih edildi. İkinci merhalede ise, eser yeniden gözden geçirildi ve aşağıda zikredilen hususlar yerine getirildi:

1.      Kitaptaki hattatlar hakkında eksik veya yanlış olarak yer alan bilgiler, âzamî ölçüde gözden geçirildi ve dipnotunda belirtildi. Hazırlayanın dipnotu ile yazarın kendi dipnotlarının birbirine karışmaması için hazırlayanın dipnotları renklendirildi ve bunun sonuna [h. n.] yazıldı.

2.      İbnülemin tarafından Son Hattatlar’a konulan hat eserleri ve örnek yazılar, kütüphâne ve husûsî koleksiyonlara müracaat edilerek temin edilmeğe çalışıldı. Eseri temin edilemeyenlerin siyah-beyaz taraması yeni baskıda küçük eb’ad olarak yer aldı. Bununla birlikte, İbnülemin’in bulamadığı için kitabına koyamadığı hat eserlerinin, yeni baskıda temin edilip kitapta yer almasına gayret edildi.

3.      Eserdeki imlâ veya baskı hatâları doğrudan düzeltildi ve bu husus ayrıca belirtilmedi.

4.      Eski ifadelerin günümüzde yanlışsız bir şekilde okunması ve barındırdığı mânâyı muhafaza etmesi için Osmanlı Türkçesine ekseriyetle bağlı kalındı. Ayrıca a, u, i gibi harflere, ince sesler için şapka; kalın sesler için de düz çizgi konulmasına îtina gösterildi.

5.      Eserde yer alan tarih hatâları dipnotta düzeltildi; fakat çoğu kereler yanlış olarak yazılan hicrî tarihlerin miladî karşılıkları -ayrıca açıklamaya gerek duyulmadan- Hîcrî Tarihleri Milâdî Tarihe Çevirme Kılavuzu’ndan te’yîd edilerek doğrudan tashih yoluna gidildi.

6.      Eserdeki “kalın sülüs”, “kalın ta’lîk” gibi ifadeler “celî sülüs”, “celî ta’lîk” olarak doğrudan değiştirildi.

7.      Sadece “celî” olarak yer alan tâbirden “celî sülüs” kavramının kastedilişine, 3 numaralı dipnotunda dikkat çekildiğinden eserin diğer kısımlarında ayrıca belirtilmedi.

8.       Kitabın aslında <<  >> işaretleri arasına yazılan kitap isimleri italik harflerle dizildi ve bu işaretler kaldırıldı.

9.      Metin içerisinde Arap harfleri ile yazılmış kurum ve kitap isimleri Latin harfleri ile dizildi. Aynı şekilde hattatların mezar taşlarından yapılan iktibaslarda da Arap harfleri ile yazılmış duâ cümlecikleri ve diğer ibareler Latin harflerine dönüştürüldü. Buna mukābil Arapça harflerle dizilen şiirler veya hattatların levha metinleri, olduğu gibi bırakıldı.

10.  Osmanlı döneminde kullanılan bazı kelimeler, günümüzdeki kullanıma uygun şekliyle yazıldı. Mesela: kāim makam değil kaymakam; nevbet değil nöbet gibi.

11.  Kitabın aslında yazılan Arapça ve Farsça tamlamalar günümüzde birçok kişinin yanlış okuyup mânâ çıkarmasına sebep olacağından terkiblerde (-) işareti kullanıldı (örnek: temîn‑i maîşet, ehl‑i İslam, Dâru’t-tıbâati’l-âmire, Medresetü’l‑Hattâtîn vb.). Ayrıca bugünkü Türkçede kullanılmayan Farsça birleşik kelimeler (-) işareti ile birleştirildi (örnek: dil-nişîn, ulviyet‑nümâ, ser-bâz vb.). Diğer kelimeler ise birleşik olarak yazıldı (örnek: kıymetşinas, Nuruosmaniye vb.).

12.  Metnin aslında yer alan köşeli parantez işaretleri “[ ]” parantez işareti  “( )” ile değiştirildi. Metne dahil olmayan ilâveler köşeli parantez “[ ]” ile gösterildi.

13.  Kitabın aslında tarihlerin sonuna getirilen hicrî (H.) ve rumî (R.) kısaltmalar, bunların başına alındı. Örnek: [1289 H.] yerine (H. 1289).

14.  Metinde yer alan kıt’a ve beyitler tırnak işaretlerinden arındırılıp italik olarak yazıldı.

15.  Sultan adlarının başında  birinci, ikinci, üçüncü, dördüncü şeklinde yazılan ibareler  I., II., III., ve IV. şeklinde değiştirildi.

16.  Yabancı kişilerin adlarının aslî yazılışları köşeli parantez içerisinde “[ ]” yazıldı: Jan Pol Lorens [Jean-Paul Laurens] vb.

Bütün bu işlemler tamamlandıktan sonra, bu eserin yeniden yayına hazırlanmasında hem eserlerinden hem de engin bilgi ve tecrübelerinden istifade ettiğim M. Uğur Derman hocamla metnin tamamını mukābele usulüyle tekrar gözden geçirdik. Bu esnada hocamızın gerekli gördüğü tashihlerin yanı sıra, eserin başında yer alan “İbnülemin Mahmud Kemal İnal ve Son Hattatlar” isimli makālede dikkat çekilen düzeltmelere, metnin içinde de yeniden yer verildi.

Son Hattatlar kitabının bu yeni baskısı, imkân nisbetinde en güzel şekilde hazırlanmağa çalışıldı. Bundan dolayı, başta gelenekli san’atlarımızın yeniden hayat bulması için ömrünü bu uğurda adayan Uğur Derman hocama, metindeki Farsça ibarelerin tercümesini lutf eden Prof. Dr. Necdet Tosun hocama ve eserin redaksiyonunu yapan Dr. Abdullah Uğur’a teşekkürü borç bilirim.