Akademik Veri Yönetim Sistemi
Kesit Akademi Dergisi, sa.30, ss.262-286, 2022 (Hakemli Dergi)
Öz: Tekstil sanatları içinde çok önemli bir yeri olan dokumalar sembolik motifler açısından oldukça zengin bir kaynak teşkil etmektedirler. İnsanoğlunun yaşamında köklü bir geçmişe sahip olan hayat ağacı motifi de farklı tarihi dönem ve kültürlerin ortak sembollerinden biri niteliğinde olmuştur. Antikçağdan günümüze insanoğlunun yaşadığı toplumdaki inandığı şeyleri imgeleştirme çabası ile çeşitli sembollere başvurarak anlamlandırmıştır. Hayat ağacı sembolü de pek çok toplumun mitolojisinde farklı betimlemelerde kullanılmıştır. Orta Asya’dan Anadolu’ya, Türk kavimleri arasında hayatın ve sonsuzluğun simgesi olarak görülmüştür. Biçimsel özellikleri ile ilgili çeşitli yorumlar yapılmıştır. Kimi zaman ölümsüzlüğü kimi zamanda yaşam döngüsünü veya bereketi simgelediği düşüncesiyle binlerce yıldır sembolik bir biçimde anlamlandırılmıştır. Türk dokumacılık sanatında ise hayat ağacının farklı formları ile çeşitli materyal ve teknikler kullanılarak üstün dokumaları yapılmıştır. Özellikle kumaş dokuma sanatı ile kilim ve halı dokuma sanatlarında kullanılan hayat ağacı motifi çoğunlukla kompozisyonların ana temasını oluşturmuştur. Bu araştırmada tekstil dokuma sanatında kullanılan hayat ağacı motifleri araştırılmıştır. Literatür taraması ile farklı dokuma türlerinde (mekikli, düz, havlı dokuma) kullanılan hayat ağacı motifinin orijinal niteliklere sahip olan eserleri incelenmiştir. Çalışmanın amacı Türk dokuma sanatında kullanılan hayat ağacı motifinin Türk kültür tarihi içindeki yeri ve önemini vurgulamaktır. Çalışmada geleneksel Türk motifin maddi kültür ürünlerine ilişkin mirasın belgelenmesi hedeflenmiştir. Bu çerçevede dokuma sanatında kullanılan hayat ağacını betimleyen bitkiler ve kompozisyon özellikleri incelenmiştir.
Anahtar Kelimeler: Tekstil, Dokuma, Motif, Kültür, Hayat ağacı.
Abstract: Weavings, which have a very important place in textile arts, constitute a very rich source in terms of symbolic motifs. The tree of life motif, which has a deep-rooted history in human life, has also become one of the common symbols of different historical periods and cultures. From ancient times to the present, he has made sense of the things that mankind believes in the society in which he lives, by using various symbols. The tree of life symbol has also been used in different descriptions in the mythology of many societies. It has been seen as a symbol of life and eternity among Turkish tribes from Central Asia to Anatolia. Various comments have been made regarding its formal features. It has been symbolically interpreted for thousands of years, sometimes with the idea that it symbolizes immortality and sometimes the cycle of life or fertility. In Turkish weaving art, on the other hand, superior weavings were made by using different forms of the tree of life and various materials and techniques. The tree of life motif, which is used especially in the art of fabric weaving and the arts of rug and carpet weaving, has mostly formed the main theme of the compositions. In this research, tree of life motifs used in textile weaving art were investigated. With the literature review, the original features of the tree of life motif used in different weaving types (shuttle, flat, pile weaving) were examined. The aim of the study is to emphasize the place and importance of the tree of life motif used in Turkish weaving art in Turkish cultural history. In the study, it is aimed to document the heritage related to the material cultural products of the traditional Turkish motif. In this context, plants depicting the tree of life used in the art of weaving and their compositional characteristics were examined.
Keywords: Textile, Weavig, Motif, Culture, Tree of Life.