7./13. yüzyılda Irak’ta yaşadığı tahmin edilen Şemseddin ed-Dameğânî, el-Cevheretü’l hâlisa adlı eserinde dönemindeki mezhepleri kendi anlayışı ve müşahede ettikleri çerçevesinde genel olarak tasnif etmiştir. Mezhep mensuplarının, birbirlerini herhangi bir ölçü tanımaksızın tekfir etmelerinden rahatsızlık duymuş ve bunun üzerine söz konusu metnini kaleme aldığını ifade etmiştir. Bu makalede, önce onun hayatı, eseri, bilgi kaynakları, Müslümanlar arasında ortaya çıkan fırkaları tasnifte izlediği yol genel olarak ele alınmıştır. Sonra Ehl-i sünnet mezheplerine yönelttiği eleştiriler ve Ehl-i sünnete yaklaşımı açıklanıp, kısaca değerlendirilmiştir. Yöntem olarak da Dameğânî’nin elimizdeki tek eseri olan el-Cevheretü’l-hâlisa isimli metnini merkeze alarak, tarih biliminin yöntemleri çerçevesinde onun fikirlerinin betimleyici bir şekilde yansıtılmasına gayret edilmiştir. Veri toplama aracı olarak döküman incelemesi, toplanan verileri içerik analiziyle inceleme ve yorumlanmasının da uygun olduğu düşünülmektedir. Fikirleri eleştirilen Ehl-i sünnetin ana kaynaklarına da kimi zaman gidilerek bu fikirlerin sağlaması yapılmaya çalışılmıştır. Netice itibarıyla kendi döneminde mezhep mensuplarının birbirlerine karşı sergiledikleri ölçüsüz tutum ve görüşlerini eleştiren Dameğânî’nin kendisinin de Ehl-i sünnete yaklaşımında içinde yetiştiği geleneğin etkisi altında kalarak bir tavır sergilediği ve şikâyet ettiği husustan kurtulamadığı anlaşılmaktadır. Çalışmamız, Dameğânî’nin kendi eseri esas alınarak araştırma ve yayın etiği ilkeleri çerçevesinde kaleme alınmıştır.
Shams al-Dīn al-Damaghānī, who is thought to have lived in Iraq in the 7th/13th century, generally categorized the sects of his time in his work al-Jawhara al-khālisa, within the framework of his own understanding and what he had observed. He stated that he was uncomfortable with the sect members' excommunicating each other (takfīr) without any standards and that he wrote the text in question in response to this. In this article, firstly, his life, his works, sources of information, and the path he followed in classifying the sects that emerged among Muslims are discussed in general. Then his criticisms of Ahl al-Sunnah sects and his approach to Ahl al-Sunnah are explained and briefly evaluated. In terms of methodology, we have tried to reflect his ideas in a descriptive way within the framework of the methods of the science of history by focusing on the text of al-Jawhara al-khālisa, which is the only available work of al-Damaghānī. Document analysis and examining and interpreting the collected data through content analysis are also among the methods used. Since he directed criticisms toward Ahl al-Sunnah, the main sources of this sect were sometimes used in order to clarify his ideas. As a result, it is understood that al-Damaghānī, who criticized the excessive attitudes and accusations of the members of the sects towards each other in his own time, was himself under the influence of the tradition in regards to how he approached to Ahl al-Sunnah and could not avoid what he complained about. Our study is based on al-Damaghānī's own work and is written within the framework of the principles of research and publication ethics.
