Akademik Veri Yönetim Sistemi
Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi/The Journal of Turkish Cultural Studies, cilt.37, ss.137-176, 2017 (Hakemli Dergi)
Türk edebiyatında XV. yy'dan itibaren görülmeye başlayan hiciv muhtevalı metinler sonraki yüzyıllarda artarak devam etmiştir. Daha çok şahıs yergisinin yapıldığı hiciv metinlerinde genellikle şairin alay etme isteği, eleştiri, öfke, nefret gibi duyguları şiirin imkanları içinde dışa vurulmuştur. Özellikle devlet kademelerindeki şahısları hedef alan hicviyyeler, kişisel ihtirasların ürünü olmakla birlikte gerçekten bozulan düzenin, adaletsizliğin, zulmün edebiyata aksi olarak değerlendirilmelidir. Bu yazıda XVI. yy.'da yetişmiş, Osmanlı ve Batı kroniklerinin daima övgü ile bahsettiği Türk donanmasının son büyük amirallerinden Kılıç Ali Paşa hakkında Terkib-Bend nazım şekli ile kaleme alınan hicviyye türünde bir manzume incelenmiştir, eserin şairi meçhuldür. Büyük ihtimalle Paşa'nın yanında bulunan bir levend tarafından kaleme alındığı anlaşılan hicviyye onun ölümünden sonra Paşa'dan kurtulmanın sevinci ile onu ve faaliyetlerini yeren bir tutumla yazılmış olup tarih kitaplarının satır aralarında okunabilecek kimi bilgileri ihtiva etmesi ve Kılıç Ali Paşa hakkında farklı bilgiler vermesi açısından edebî ve tarihî değere sahiptir. Makalede sözü edilen manzumede Kılıç Ali Paşa'nın tarihî kişiliği ile manzumede hicvedilen yönleri incelenmiş, 118 beyitlik hicviyyenin bilinen iki yazma nüshası üzerinden tenkitli tam metni ilim dünyasının istifadesine sunulmuş ve gemici dilindeki bazı ıstılahlar açıklanmıştır.
In Turkish literature satirical texts emerged in the XVth century, and they continued to increase and following centuries. Satirical texts mostly aim specific personalities, and they are the expression of poet’s desire to show his desire to mock, criticize, hate and anger. Satirical texts which especially aim state officials, are might be both the consequence of personal ambitions and the corruption’s, injustice’s and tyranny’s reflections to literature. In this paper, a satirical text that written for Kilij Ali Pasha, who considered as one of the last great admiral of the Turkish navy, with the Tecr-I Bend lyric style, is examined. Both Ottoman and Western Chronicles praised Kilij Ali Pasha. It is an anonymous text. This text, which was written probably by one of his sailors, contains expression of joy about his death and criticizes his activities. It also has a historical and literary value as it gives information that could only be read in the line breaks of history books. In this paper, Kilij Ali Pasha’s historical characteristics and his satirized features are examined; two known manuscript copies of the text which, contains 118 distich, are fully criticized and has been made ready for scholarship. Also some naval expressions are also explained.