Akademik Veri Yönetim Sistemi
Sayın Milli Saraylar Sanat-Tarih Mimarlık Dergisi, sa.23, ss.101-127, 2022 (Hakemli Dergi)
Ortaya koyduğu eserlerle hat sanatında unutulmayacak isimler arasında
bulunan Sami Efendi, Osmanlı hat geleneğinin 19. asırdaki önemli halkalarından
biridir. 1838-1912 yılları arasında yaşayan sanatçı, celî sülüste Mustafa Râkım
ekolünü, celî ta’lîkte ise Yesârîzâde Mustafa İzzet tarzını en mükemmel şekilde
temsil etmiş ve yüzlerce hattat yetiştirmiştir.
Aklâm-ı sitte olarak isimlendirilen hat çeşitlerinin tamamını yazabilen Sami
Efendi’nin bilinen veya bilinmeyen yüzlerce celî levhası vardır. Bunlar
arasında, özellikle Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi’ne GY 4, GY 98 ve GY 81
envanter numaralarıyla kayıtlı yazı kalıpları, bu alanda çalışma yapan herkesin
ilgisini çekmiştir. Sözü edilen yazı kalıpları, bizzat hattatın elinden
çıktığından dolayı büyük önem arz etmektedir. Bununla birlikte eserlerinde
yaptığı ince veya kaba tashihler, onun yarım asır boyunca devam eden sanat
serüvenini ortaya koymaktadır.
Bu çalışmada bir yazı kalıbının hazırlanma safhaları incelenmiş, ayrıca Sami
Efendi’nin TSMK’de muhafaza edilen celî sülüs yazı kalıpları üzerinde estetik tahliller
yapılarak eserler arasındaki farklara işaret edilmiştir. İncelenen yazı
kalıpları, hat sanatıyla meşgul olanlar için son derece kıymetli örneklerdir.
Hattatın özellikle son yıllarında kaleme aldığı çalışmalarını ise hat sanatının
şaheserleri arasında saymak mümkündür.
Calligrapher Sami Efendi, who became one of the
unforgettable artists in calligraphy due to his elegant works, left a great
mark on the Ottoman-calligraphy tradition in the 19th century. He lived between
the years 1838-1912, represented Mustafa Râkım’s school in jalî thuluth and
Yesârîzâde Mustafa İzzet’s style in jalî ṭa’liq and trained hundreds of
calligraphers.
Sami Efendi could write in all six styles of
calligraphy known as Aqlām al-Sitta and wrote hundreds of known or unknown jali
panels. Among them, especially the writing patterns preserved in the Topkapı
Palace Museum Library with inventory numbers GY 4, GY 98, and GY 81, have
attracted the attention of everyone working in this field. These writing
patterns, prepared by the calligrapher himself, have great value. However, the
fine or rough corrections he made in his works, display his half-century-long artistic
adventure.
In this study, the preparation stages of a
writing pattern are explained, also aesthetic analyzes are made on Sami
Efendi’s jali thuluth writing patterns preserved in Topkapi Palace Museum
Library, and the differences between the works are pointed out. The above-mentioned
writing patterns are invaluable pieces for those who are engaged in calligraphy.
It is possible to consider the works of the calligrapher, especially the ones
he made in his last years, among the masterpieces of calligraphy art.