Rusya-Ukrayna Savaşı Dairesinde Uluslararası Hukuk Meseleleri


Creative Commons License

Erkiner H. H.

Uluslararası Akdeniz Hukuk Kongresi 2022, Antalya, Türkiye, 4 - 06 Temmuz 2022, ss.347-398

  • Yayın Türü: Bildiri / Tam Metin Bildiri
  • Basıldığı Şehir: Antalya
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.347-398
  • Marmara Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

RUSYA-UKRAYNA SAVAŞI DAİRESİNDE ULUSLARARASI HUKUK MESELELERİ

Hakkı Hakan ERKİNER*

BİLDİRİ ÖZETİ:

21 Şubat 2022’de Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, 2014’te Ukrayna’nın doğusunda Rusya yanlısı bölücü-ayrılıkçıların Ukrayna topraklarında oluşturdukları iki fiili (de facto) yönetim olan Donetsk ve Lugansk Halk Cumhuriyetlerinin bağımsızlığını tanıyan kararnameyi Kremlin Sarayı’nda imzaladı. Hemen sonrasında Rusya Devlet Başkanı Putin Rus Ordusu’na Donetsk ve Lugansk Cumhuriyetlerinde barışın korunması talimatını verdi. Böylelikle Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi’nin 2015 yıl ve 2202 sayılı kararında kabul edilen Minsk Anlaşmaları çiğnendi. Putin, 24 Şubat’ta Ukrayna’ya karşı Rusya’nın Özel Askeri Operasyon adını verdiği silahlı saldırıyı başlattı. BM Antlaşması madde 2/4’ün getirdiği uluslararası hukukun emredici bir kuralı, başka bir ifade ile jus cogens norm olan kuvvet kullanma yasağının ihlali olan bu silahlı saldırıyı Rusya Devlet Başkanı dört başlıkta belirtilebilecek gerekçelere ve savlara dayandırmaya çalıştı. Bunlar şu şekilde sıralanmaktadır: 1. Ukrayna, Rusya için bir silahlı saldırı tehdididir; 2. Ukrayna Donbas’ta soykırım yapıyor; 3. Ukrayna’da Neo-Nazi Rejimi var; 4. Ukrayna tarihsel olarak Rusya’nın parçasıdır. Uluslararası Hukuk anılan bu olay karşısında Uluslararası Barış ve Güvenlik Hukuku ve Uluslararası Sorumluluk Hukuku mekanizmaları ile hukuki reaksiyon verecek olan bir normatif sistemdir. Etkinliği ve işlevselliği irdelenecek olsa da irdelenmeye gerek olmayan aşikâr husus meşruiyet iddialarının ve gayrimeşruluk ithamlarının Uluslararası Hukukun kavram, müessese ve mekanizmaları ile yapılıyor olduğudur. Bu nedenle Rusya tarafından ileri sürülen savların Uluslararası Hukuka göre meşru savlar mı yoksa gayrimeşru savlar mı olduğunun tespiti devletlerarasındaki meşruiyet mücadelesinin bilimsel olarak aydınlatılması için elzemdir. Bu bağlamda Rusya’nın savları Uluslararası Hukukun şu kavram ve müesseseleri ile ilişkilidir: Rusya’nın birinci savı ile ilgili olarak, kuvvet kullanma yasağı, kuvvet kullanma tehdidi, silahlı saldırı, yakın bir tehlike, olması muhakkak bir tehlike, olması muhtemel bir tehlike, meşru müdafaa hakkı, kuvvet kullanma yetkisi; Rusya’nın ikinci savı ile ilgili olarak, self-determinasyon yani kendi kaderini tayin hakkı, sömürge yönetimi, soykırım, bağımsızlık; üçüncü sav ile ilgili olarak, iç işlerine karışma yasağı; dördüncü sav ile ilgili olarak, egemenlik, toprak bütünlüğü, jus cogens norm, erga omnes yükümlülük. Hemen ilk sav için örneğin şu tespiti sunalım: Uluslararası Hukukta kuvvet kullanma yasağının istisnası gene BM Antlaşması 51. maddede düzenlenen meşru müdafaa hakkıdır. Bu hakkı doğuran olay silahlı bir saldırıya uğramış olmaktır. Kolektif meşru müdafaa hakkı da vardır. Bununla birlikte henüz olmamış fakat olması muhakkak yakın ve ciddi bir silahlı saldırı tehdidine karşı da meşru müdafaa hakkı devletlerin kabul ettiği ve uyguladığı uluslararası teamül hukuku kuralı olarak mevcuttur. Buna rağmen henüz olmamış fakat olacağı muhakkak olmayan muhtemel bir silahlı saldırıya karşı ön alıcı meşru müdafaa hakkı devletler tarafından kabul edilmiş ve uygulanan uluslararası teamül hukukunda reddedilmektedir. Rusya’nın dayandığı Ukrayna’nın bir silahlı saldırı tehdidi oluşturması olsa olsa ancak muhtemel bir silahlı saldırı tehdidir ve Rusya’nın buna karşı meşru müdafaa hakkına dayanma olanağı hukuken yoktur.

Rusya-Ukrayna Savaşı dairesinde uluslararası hukuk meseleleri çeşitlidir ve bir dizi alt başlık ile sıralanmalıdır. Bu mesele başlıkları şunlardır: 1. Montrö Boğazlar Sözleşmesi’nin Türkiye tarafından Rusya-Ukrayna Savaşı gerekçesi ile uygulanması; 2. Uluslararası Hukuk ve Ukrayna’nın NATO üyeliğine kabulü meselesi; 3. Meşru müdafaanın Uluslararası Barış ve Güvenlik Hukukunda bir hak (BM Antlaşması m. 51) ve Uluslararası Sorumluluk Hukukunda bir hukuka uygunluk nedeni (A/RES/56/83 m. 21 ve m. 26) olması ve somut olaya uygulanması; 4. BM Güvenlik Konseyi’nin felç olmasının nedeni ve sistemin böyle tasarlanmış olması; 5. Felç olan Uluslararası Barış ve Güvenlik Sistemi karşısında çalışan Uluslararası Sorumluluk Hukuku mekanizması; 6. Rusya’ya karşı uygulanan karşı-önlemlerin arkasındaki Uluslararası Sorumluluk Hukuku ve A/RES/56/83 m. 40 ve m. 41; 7. 26 Şubat 2022 tarihinde Ukrayna’nın Rusya’ya karşı 1948 tarihli Soykırımın Önlenmesi ve Cezalandırılması Hakkında Sözleşme’nin ihlali iddiasıyla Uluslararası Adalet Divanı’na (UAD) yaptığı başvuru ve UAD’nın 16 Mart 2022 tarihinde verdiği geçici önlemler kararının irdelenmesi; 8. BM Güvenlik Konseyi daimi üyesi Rusya’ya karşı ve genel olarak bir daimi üyeye karşı UAD kararlarının BM Antlaşması m. 94/2’ye göre uygulatılmasının olanaksızlığı; 9. Deniz mayınlarından doğan sorumluluk durumu; 10. Barış görüşmeleri ve İstanbul barış görüşmelerinde ulaşılan aşamanın sabote edilmesi; 11. Savaş suçları ve gerçek kişilerin uluslararası cezai sorumluluğu ile devletin uluslararası haksız fiilden (uluslararası hukuka aykırı eylemden) doğan uluslararası sorumluluğu. Anılan başlıklar tüketici bir sayım olmamakla birlikte meseleye ilişkin belli başlı uluslararası hukuk konularını büyük ölçüde belirtmektedir.

Anahtar Kelimeler: Rusya-Ukrayna Savaşı, kuvvet kullanma, meşru müdafaa, self-determinasyon, egemenlik, toprak bütünlüğü, uluslararası barış ve güvenlik, uluslararası sorumluluk, insancıl hukuk, Birleşmiş Milletler, A/RES/56/83, jus ad bellum, jus in bello, jus contra bellum, jus cogens, erga omnes.



*  Doç. Dr., Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Milletlerarası Hukuk Anabilim Dalı, E-Mail: herkiner@marmara.edu.tr, ORCID No: 0000-0002-0779-6414.

INTERNATIONAL LEGAL MATTERS IN THE RUSSIA-UKRAINE WAR

Hakkı Hakan ERKİNER*

ABSTRACT:

On February 21, 2022, Russian President Vladimir Putin signed the decree recognizing the independence of the Donetsk and Lugansk People's Republics, the two de facto administrations formed in the eastern Ukraine by pro-Russian separatists in 2014, at the Kremlin Palace. Immediately afterwards, Russian President Putin instructed the Russian Army to maintain peace in the Donetsk and Lugansk republics. Thus, the Minsk Agreements, which were accepted in the United Nations (UN) Security Council resolution of 2015 and numbered 2202, were violated. On February 24, Putin launched an armed offensive against Ukraine, which Russia called Special Military Operation. The President of Russia tried to base this armed attack, which is a mandatory rule of international law brought by Article 2/4 of the UN Treaty, in other words, the violation of the prohibition on the use of force, which is the jus cogens norm, on the grounds that can be specified under four headings. These are listed as follows: 1. Ukraine is a threat of armed attack for Russia; 2. Ukraine commits genocide in Donbas; 3. There is a Neo-Nazi Regime in Ukraine; 4. Ukraine is historically part of Russia. International Law is a normative system that will give a legal reaction to this event with the mechanisms of International Peace and Security Law and International Responsibility Law. Although its effectiveness and functionality will be examined, the obvious point that does not need to be examined is that legitimacy claims and illegitimacy accusations are made with the concepts, institutions and mechanisms of International Law. For this reason, it is essential to scientifically illuminate the struggle for legitimacy between states to determine whether the arguments put forward by Russia are legitimate or illegitimate ones according to International Law. In this context, Russia's arguments are related to the following concepts and institutions of International Law: Regarding Russia's first argument, prohibition of use of force, threat of use of force, armed attack, imminent danger, certain danger, possible danger, legitimate right of defense, power to use force; Regarding Russia's second argument, the right to self-determination, colonial rule, genocide, independence; with regard to the third argument, the prohibition of interference in internal affairs; with regard to the fourth argument, sovereignty, territorial integrity, jus cogens norm, erga omnes obligation. For the first argument, for example, let's present the following determination: The exception to the prohibition of the use of force in International Law is the right of self-defense, which is also regulated in Article 51 of the UN Treaty. The event that gives rise to this right is to have been subjected to an armed attack. There is also the right of collective self-defense. However, the right of self-defense against an imminent and serious threat of armed attack, which has not yet happened, but is certain to happen, exists as a rule of customary international law accepted and implemented by states. Despite this, the right of preemptive self-defense against a possible armed attack that has not happened yet but is not certain to happen is rejected by the states in international customary law, which has been accepted and applied. The threat of an armed attack by Ukraine, on which Russia is based, is only a possible threat of armed attack, and there is no legal possibility for Russia to rely on its right of self-defense. Likewise, all international law claims that Russia put forward as justification for legitimacy are examined in the statement summarized here, and it is proved by the norms of international law that they are illegal claims.

Issues of international law within the framework of the Russo-Ukrainian War are diverse and should be listed under a number of sub-headings. These topics are: 1. The implementation of the Montreux Straits Convention by Turkey on the grounds of the Russia-Ukraine War; 2. International Law and the question of the admission of Ukraine to NATO membership; 3. Self-defense is a right in International Peace and Security Law (UN Treaty art. 51) and a ground of lawfulness in International Responsibility Law (A/RES/56/83 art. 21 and art. 26) and its application to the concrete case; 4. The reason why the UN Security Council was paralyzed and how the system was designed; 5. International Law of Responsibility mechanism working against the paralyzed International Peace and Security System; 6. International Responsibility Law behind countermeasures against Russia and A/RES/56/83 m. 40 and m. 41; 7. Examining the application made by Ukraine to the International Court of Justice (ICJ) on 26 February 2022 with the allegation of violation of the 1948 Convention on the Prevention and Punishment of Genocide against Russia and the interim measures decision of the ICJ on 16 March 2022; 8. UN Treaty of ICJ resolutions against Russia, a permanent member of the UN Security Council, and against a permanent member in general, impossibility of enforcement according to 94/2; 9. Responsibility for sea mines; 10. Sabotaging the peace talks and the progress reached in the Istanbul peace talks; 11. War crimes and international criminal responsibility of persons and the international responsibility of the state arising from an international wrongful act. Although the aforementioned titles are not exhaustive censuses, they largely indicate the major international law issues related to the situation.

Keywords: Russia-Ukraine War, use of force, self-defense, self-determination, sovereignty, territorial integrity, international peace and security, international responsibility, humanitarian law, United Nations, A/RES/56/83, jus ad bellum, jus in bello, jus contra bellum, jus cogens, erga omnes.



*  Assoc. Prof. Dr., Marmara University Faculty of Law Department of International Law, E-Mail: herkiner@marmara.edu.tr, ORCID no: 0000-0002-0779-6414.