Turkish Studies, cilt.15, sa.4, ss.423-450, 2020 (Hakemli Dergi)
Hastalık; organizmada birtakım değişikliklerin ortaya
çıkmasıyla sağlığın bozulması durumudur. Tarihsel süreçte tarım öncesi avcılık
ve toplayıcıkla uğraşan toplumlarda insanlar hayatlarını genellikle çevreyle
ilgili sebeplerle ve av kazaları sonucu kaybetmiştir. Tarım toplumlarında ise
hava, su, yiyecek ve vektörlerle (bit, sinek, kene, pire gibi asalak böcekler)
bulaşan enfeksiyon hastalıkları yaygınlaşmış ve salgınlar (epidemi ve pandemi) çok
sayıda insanın ölümüne yol açmıştır. Bu tür salgınlar ancak hastalığın aşısının
bulunmasıyla kontrol altına alınabilmiştir. Bu hastalıklardan bir tanesi de verem, diğer adıyla tüberkülozdur. Verem
kelimesi Arapça kökenli bir tıp terimi olup sözlüklerde vücutta herhangi bir
organa, özellikle akciğerlere yerleşen Koch basilinin yol açtığı bulaşıcı,
ateşli hastalık, tüberküloz şeklinde tanımlanmaktadır. Romalılar bu hastalığa,
hırıltılı nefes alıp verme ve öksürükle balgam atma anlamındaki phytisis adını koymuşlardır. Türkçede
ise verem için en çok kullanılan kelime ince
hastalıktır.
Bu çalışmada Hüseyin Kâmî (takma adıyla Kâşif Dehrî)’nin Emrâz-ı Müzmine ve Sâriyeden Verem:
İbtidâsı, Edvârı, Sûret-i Tevakkî ve Tedâvîsi adlı eseri ele alınarak
incelenmiştir. Eser, Hicrî 1331/Milâdî 1915 yılında İstanbul’da basılmış olup 42
sayfadır. Eser şu alt başlıklardan meydana gelmiştir: Verem Nedir?; Veremin Esbâb-ı
İntişârı (Veremin yayılma sebepleri); Veremin
İbtidâsı (Veremin başlangıcı); Veremin
Eşkâl-i İbtidâiyyesi (Veremin başlangıcında görülen çeşitli
rahatsızlıklar); Vereme İstîdâd
(Vereme yatkınlık); Veremin Sûret-i
Tedâvîsi (Veremin tedavi şekli); Müteverrimlerin
Sûret-i Tagaddîsi (Verem olan kişilerin beslenmesi).
The term “Illness”
describes the modifications in an organism that results in it’s health
deterioration. In the course of history, in societies engaging with hunting and
collecting, people had generally lost their lives due to environmental reasons
and hunting accidents. In agricultural societies, infectious diseases
transmitted by air, water, food as well as vector-borne diseases (parasitic
insects such as lice, flies, ticks, fleas) resulting in epidemics or pandemics
have caused death of many people. Such outbreaks could only be taken under
control with disease-specific discovered vaccines. Tuberculosis also known as Phthisis
is among these diseases that caused the deaths of thousands of people in the
previous centuries both in the world and Anatolia and was finally taken under
control with vaccine. The word verem (tuberculosis) is a medical term of
Arabic origin and is defined in the dictionaries as “infectious, febrile
illness caused by Koch bacillus, tuberculosis” which is located in any organ
throughout the body, especially the lungs. The Romans named this disease phytisis, meaning wheezing and spitting
out sputum with coughing. In Turkish, the most common expression for
tuberculosis is ince hastalık (delicate disease). In this study;
Hüseyin Kâmî’s book Emrâz-ı Müzmine and
Sâriyeden Verem: İbtidâsı, Edvârı, Sûret-i Tevakkî and Tedâvîsi was
examined. He wrote it using the pseudonym Kâşif Dehrî. The book was published
by Sancakcıyan in Istanbul in Hijri 1331 / Gregorian 1915 and has 42 pages. The
work consists of the following sub-titles: What is Tuberculosis?; Causes of
tuberculosis spread; The onset of tuberculosis; Various symptoms at
the beginning of the tuberculosis; Susceptibility to tuberculosis; Treatment methods
of tuberculosis; Nutrition of tuberculosis patients.