Akademik Veri Yönetim Sistemi
Türk Dünyası Araştırmaları, cilt.132, sa.261, ss.389-412, 2022 (Hakemli Dergi)
Bu çalışmada Paşabahçe Cam ve Şişe Fabrikası’nın kuruluşu; Cumhuriyet Arşivi, Fabrika’nın yıllık faaliyet raporları ve dönemin gazeteleri başta olmak üzere çeşitli kaynaklardan yararlanılarak anlatılmış, ilk yıllarındaki faaliyetleri ve özellikle II. Dünya Savaşı sırasında karşılaştığı birtakım güçlükler konu edilmiştir. Türkiye Cumhuriyeti’nin 1923 İzmir İktisat Kongresi’nden itibaren benimsediği özel sektör girişimcilerine öncelik tanıyan ve liberal sayılabilecek iktisat politikası, 1929 Dünya Ekonomik Buhranı’ndan itibaren terk edilerek devletçi ve planlamacı bir ekonomik modele geçiş yapılmıştır. Bu yeni anlayış, Türkiye’de sanayileşmeyi atılması gereken öncelikli adım olarak kabul etmiş, devletçi uygulamaların somut başlangıcı olarak Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı 1934’te kabul edilmiştir. Bu planda geliştirilmesi öngörülen sanayi dallarından biri olan cam ve şişe fabrikasının kurulması görevi İş Bankası tarafından üstlenilmiştir. Paşabahçe’de inşa ettirilen Cam ve Şişe Fabrikası 1935 yılında faaliyete geçmiş, kuruluşundan itibaren gittikçe artan imalat hacmiyle kısa bir süre içinde Türkiye’nin tüm cam şişe, eşya ve züccaciye ihtiyacını tek başına karşılar hale gelmiştir. Cumhuriyetin ilk yıllarında ülkenin içinde bulunduğu sermaye ve yetişmiş nitelikli insan gücü yetersizlikleri gibi olumsuzluklara rağmen Paşabahçe Cam ve Şişe Fabrikası sanayileşme adına atılmış en önemli adımlardan birinin somut göstergesi olmuştur.
In this study, the establishment of the Paşabahçe Glass and Bottle Factory is explained by using various sources, especially the Republic Archive, the annual activity reports of the Factory and the newspapers of the period and the activities of the factory in the first years and especially. some of the difficulties it faced during World War II were discussed. The liberal economic policy that the Republic of Turkiye has adopted since the 1923 Izmir Economy Congress, giving priority to private sector entrepreneurs, has been abandoned since the 1929 World Economic Depression and a transition to a statist and planning economic model has been made. This new understanding accepted industrialization as a priority step to be taken in Turkiye, and the First Five-Year Industrial Plan was adopted in 1934 as the concrete beginning of statist practices. The task of establishing the glass and bottle factory, which is one of the industrial branches envisaged to be developed in this plan, was undertaken by İş Bank. The Glass and Bottle Factory, built in Paşabahçe, was put into operation in 1935, and with its ever-increasing production volume since its establishment, it has come to meet all of Turkiye’s glass bottle, ware and glassware needs on its own in a short time. Despite the negativities such as the lack of capital and qualified manpower in the first years of the Republic, Paşabahçe Glass and Bottle Factory has been a concrete indicator of one of the most important.