Memlükler Dönemine Ait Aruz Konulu Türkçe Bir eser: Kâdî Abdullah Münşî-yi Divriğî ve Bahrî'si

Creative Commons License

Aslan Ü.

Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi, cilt.8, sa.21, ss.187-215, 2021 (Hakemli Dergi)

Özet

Öz

Aruz, Arap edebiyatında ortaya çıkmış bir şiir ölçüsüdür. Halil b. Ahmed tarafından sistemleştirilmiş,
İslam dinini kabul eden başka milletlerce de benimsenerek kullanılmıştır. Aruz konusunda Arap, Fars ve Türk
edebiyatlarında birçok eser kaleme alınmıştır. Anadolu’da Türkçe telif edilen eserlerden biri Divriğili Kadı Abdullahi Münşî’nin Bahrî isimli eseridir. Biyografi kaynaklarında herhangi bir bilgi bulunmayan şairin hayatını eserlerinden
öğreniyoruz. Kadılık ve münşîlik mesleğine mensup olan şair Divriği’nin Memlüklere tabi olduğu dönemde
yaşamıştır. Eserini 1445’te kaleme almış, Memlük emiri el-Meliku’l-Mansûr Osman’a ithaf etmiştir. Emir, 1453
yılında bir buçuk ay tahtta kaldığından şairin bu tarihten sonra öldüğünü düşünüyoruz. Bahrî, hezec bahrinin
mefâ’îlün mefâ’îlün fe’ûlün vezni ile 235 beyit hâlinde nazmedilmiştir. Klasik eserlerin yazım geleneğine uygun
olarak hamdele, salvele, sebeb-i telif ve medhiye bölümlerini ihtiva eden eserde asli aruz cüzleri, sebeb, veted ve
fasıla adı verilen harf grupları, illetler ve isimleri sırayla anlatılmaktadır. Devamında daireler, bahirler ve vezinler
hakkında bilgi verilmektedir. Son bölümde ise yazar kendi tasnifine göre daire ve bahirleri sıralamakta ve her biri için
birer beyit örnek vermektedir.

Abstract: Arud is a prosody from Arabic literation. It systematized by Halil b. Ahmad (d. 791) who is one of
the linguist and scholar. Arud becomes widespread and uses Persian and Turkish classical literature. There are some
books which teach in Arabic, Persian and Turkish languages. Bahri is one of the arud books written in Turkish in
fifteenth century by Qadi Abd-Allah Munshi. There is any knowledge in biographical books like tazkiras about Qadi
Abd-Allah. We learn his life from his works. His was kadi, cadi, a judge of the canon law of Islam and munshi who
composes documents in good official style. He lived in Divrigi in period of Mamelukes in Egypt because of that city
Divrigi was dependent on them. Qadi Abd-Allah wrote his book in 1445 and dedicated to Amir al-Malik al-Mansur
Utman. This Amir ascended the throne in 1453 and roled Egypt one and a half month. Bahri’s subject is arud and
arud’s terms sabab, vatad, fasila, illat, daira, bahr and avzan.