Hermenötik Problemin Evrenselliği Bağlamında Çağdaş Bir Sosyal Bilim Olarak Tefsir’in Yeniden-İnşası

Creative Commons License

Coşkun M.

Tefsir İlminin Mahiyetine Yaklaşımlar, Enes Büyük, Editör, Kitabi, Ankara, ss.240-264, 2023

  • Yayın Türü: Kitapta Bölüm / Mesleki Kitap
  • Basım Tarihi: 2023
  • Yayınevi: Kitabi
  • Basıldığı Şehir: Ankara
  • Sayfa Sayıları: ss.240-264
  • Editörler: Enes Büyük, Editör
  • Marmara Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Hermenötik Problemin Evrenselliği Bağlamında Çağdaş Bir Sosyal Bilim Olarak Tefsir’in Yeniden-İnşası

Muhammed Coşkun

Doç. Dr. MÜ İlahiyat Fakültesi

ORCİD: 0000-0001-5613-2182

muhammed.coskun@marmara.edu.tr

Bu yazı tefsir ilminin klasik birikiminde bu ilmin teorik zeminine dair oluşmuş müktesebatı etraflıca ele almayı değil; klasik teorinin (klasikten tevarüs edilen teorik müktesebatın) günümüz tefsir araştırmacıları için çağdaş bir sosyal bilim inşa etme konusunda tek başına yeterli olmadığı tezinden hareketle çağdaş sosyal bilim kuramları çerçevesinde yeni bir tefsir tasavvuru inşası için öneriler sunmayı hedeflemektedir. Bu önerinin zemininde şu ana tema ve argümanlar yer almaktadır:

a.     Çağdaş tefsir, dinî düşüncenin bilgi üretiminde (epistemolojisinde) Kur’an’ın yeri konusunda olduğu gibi başka pek çok hususta klasik tefsirden farklılaşmıştır. Ancak klasikten tevarüs edilen birikim, çağdaş dönemde kapsamlı bir yeni tasavvur inşa etmek için yeterli değildir, özellikle bu ilim dalının tanımı, görevi, işlevi, kapsamı gibi hususları netleştirme noktasında klasikteki tartışmalar hem görece az çalışılmıştır hem de (bugünkü akademik birikimimizle baktığımızda) kendi içinde yeterli olgunluğa ulaşmamış görünmektedir.

b.     Çağdaş sosyal bilim kuramları içerisinde tefsiri en yakından ilgilendiren ve akademik araştırmalara giderek artan bir tonda konu olan “hermenötik”, başlangıçta Hristiyanlık ve Batı kültürü havzasında üretilmiş bir teori olmakla birlikte zamanla bu havzanın kaygı ve önceliklerini aşıp evrensel bir “anlama” disiplinine dönüşmüştür.

c.     Hermenötiğin evrenselleşmesinden farklı ve daha önemli bir tema olan Hermenötik problemin evrenselliği düşüncesi, çağdaş tefsiri bütün dinî ilimleri kuşatacak şemsiye bir bilim olarak inşa etmeyi mümkün kılacak teorik çerçeveyi sağlayabilir.

d.     Çağdaş tefsir klasikten tevarüs ettiği üzere Kur’an ile uzaktan-yakından ilgili hemen her konuyu (Ulûmu’l-Kur’ân) ele almaya devam edebilir, ancak bu durum onun salt klasik müktesebatı sürdürme refleksi olarak anlamlı ve işlevli görülebilir. Buna ilave olarak üzere yorumun mahiyeti, doğası ve koşulları başta olmak üzere çok daha temel teorik tartışmaları ihtiva edecek olursa, çerçeve ve meşruiyetlerini Kur’an üzerinden temellendirmek durumunda olan bütün dinî ilimler tefsirin bu teorik çerçevesinden ilkelerini almak durumunda olacaktır.

Bu temel tema ve argümanlar yazıda sırasıyla ve müstakil başlıklar altında ela alınacaktır. Ancak yazının an argümanı tefsirin çağdaş dönemde evrensel bir disiplin olarak inşasına dair bir teori öneri olduğu için, metnin omurgasını hermenötik problemin evrenselliği teması teşkil edecektir. Buna mukabil hermenötiğin tanımı ya da tarihsel gelişimi gibi konular burada hiç konu edilmeyecek, hermenötiğin evrensel bir yorum disiplinine evrilme süreci ise olabildiğince özet ve ana hatları ile ele alınacaktır.