Kıraatlerin Anlam Merkezli Tasnifi (Ebû Amr ed-Dânî Örneği)


Creative Commons License

Kılıç M.

the 5th International Scientific Research E-Congress (IBAD - 2020), İstanbul, Türkiye, 1 - 02 Eylül 2020, ss.330-335

  • Yayın Türü: Bildiri / Tam Metin Bildiri
  • Basıldığı Şehir: İstanbul
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.330-335
  • Marmara Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Ulema, Kur’ân’ın yedi harf üzere inzâl olunduğu bilgisinin Hz. Peygamber’den nakledildiğini; bu doğrultuda ümmete kolaylık olması için Kur’ân’ın okunuşunda farklı kıraatlere izin verildiğini belirtmişlerdir. İslâm âlimlerinin geneli, yedi harf ruhsatından kaynaklanan kıraatlerin (özellikle ferşî farklılıkların) de vahye dayandığını söylemişlerdir. Onlar, sahih ve şâz rivayetleriyle birlikte, kıraatlerin tamamı değerlendirildiğinde bir âyetin veya kelimenin okunuşundaki bazı farklılıkların yer yer mana değişimini de beraberinde getirdiğine dikkat çekmişlerdir. İslam bilginleri kıraat farklılıklarından neşet eden anlam çeşitliliğinin gerçekliğine işaret etmekle birlikte bu durumun hiçbir zaman -bir kıraate göre haram kılınan şeyin, başka kıraatte helal kılınması veya bir kıraatte yapılması emredilen şeyin diğerinde yasaklanması türünden- tezat ihtilafına yol açmayacağının altını çizmişlerdir. Âlimler yaptıkları çalışmalarla bir yandan -bahsi geçen- yedi harfin ne anlama geldiğini keşfetmeye gayret etmiş, bir yandan da kıraatlerden kaynaklanan anlam farklılıklarını sınıflandırmaya çalışmışlardır. Onların bu uğurda sarfettikleri gayretlerindeki temel hedefin hem kıraat farklılıkları çerçevesinde zuhur eden çeşitli manalar arasında, dolayısıyla Kur’ân’da, herhangi bir çelişki bulunmadığını ortaya koymak hem de anlamı merkeze alarak kıraatleri tasnif etmek olduğu anlaşılmaktadır. Bu çerçevede tebliğde, kıraat âlimlerinden Ebû Amr ed-Dânî’nin (ö. 444/1053) kıraatlerin anlam merkezli tasnifinde öne sürdüğü üç madde ele alınıp değerlendirilecektir.