Research Information System
Other, pp.1, 2023
Bir önceki yazımızda, yapay zeka yöneticiye genel bir
çerçeve sunmaya çalışmıştık. Bu yazıda ise 1111
kişi üzerinde yürüttüğümüz çalışmanın sonuçlarını
paylaşacağız. İlk olarak, çalışmaya dair tanımlayıcı öge-
lere baktığımızda, katılımcıların %34,4’ü (381 kişi) kadın
ve %65,6’sı (726 kişi) erkek; %61,1’i (676 kişi) 34 yaş
altı ve %38,9 (431 kişi) 35 yaş üstü; son olarak %53,7’si
(578 kişi) personel, %10,9’u (117 kişi) alt düzey yönetici,
%21,7’si (234 kişi) orta düzey yönetici ve %13,7’si üst
düzey yöneticidir. Araştırma bağlamında, katılımcılara üç
farklı soru yönetilmiştir. Bunlar sırasıyla şu şekildedir;
• Yapay zeka yönetici ister misiniz?
• Yöneticinizin yapay zeka olması durumunda, ondan
etik bir davranış bekler misiniz?
• Etik açıdan hangi yöneticinin kararlarına daha fazla
güvenirsiniz?
Bu sorulara verilen cevaplara ilişkin dağılım aşağıdaki
şekilde gösterilmiştir. Burada görüldüğü üzere, katılımcı-
ların %58’si yapay zekayı yönetici olarak görmek isteme-
mektedir. Ancak şaşırtıcı bir şekilde katılımcıların %54’1’i
yapay zekanın yönetici olması durumunda insan yönetici-
den daha güvenilir kararlar vereceğini düşünmektedir.
Yapay zeka yönetici isteyenler
İlk olarak, yapay zeka yönetici isteyenlerin oranının
oldukça yüksek olduğunu görmekteyiz. Örneğin 2020
yılında KPMG tarafından yapılan bir çalışmada insanların
%17’sinin yapay zeka yönetici istediği görülmektedir.
İnsanların istememe sebepleri incelendiğinde ise yapay
zekanın empati ve duygusal zekadan mahrum olmasının
en büyük neden olduğu ifade edilmektedir. Bu durumu
destekler nitelikte, Accenture’un 2019’da yayımladığı bir
araştırmada, insanların rutin işlerde yapay zekaya güve-
nirken problem çözme ve karar verme konularında insan
yöneticiyi tercih ettiği görülmektedir. Öte yandan, Avrupa
Komisyonu’nun hazırladığı bir raporda, Avrupa ülkelerinde
yaşayan insanlar %70’inin yapay zeka ve robotlara karşı
pozitif bir tutum içerisinde olduğu bilinmektedir. Tüm bun-
lar doğrultusunda, insanların rutin işlerin yerine getirilmesi
ve vakit kaybının önüne geçilmesi gibi sebeplerle yapay
zekaya karşı pozitif bir tutum içerisindeyken, muhtemelen
kendi çalışma hayatlarını da etkileyecek önemli kararları
verme noktasında yapay zekaya nispeten daha olumsuz
tutumlar içerisinde olduğu söylenebilir. Ek
olarak, çalışanların iletişim ihtiyacı doğrul-
tusunda yapay zeka tarafından yönetilen bir
ortamda bu ihtiyacı karşılamanın zorlaşaca-
ğını düşünüyor olabilirler.
İnsanların yapay zeka yönetici isteme-
mesine rağmen kararlarına daha fazla güve-
neceğini söylemesi çalışmada ortaya çıkan
bir başka önemli sonuçtur. Yapay zekanın
daha tarafsız olacağı, kişisel önyargıları ile
davranmayacağı, daha adil ve tutarlı karar-
lar vereceği düşüncesinin bu sonuçta etkili
olduğu söylenebilir. Nitekim Oracle’ın 10
farklı ülkeden 8370 çalışan üzerinde yaptığı
bir çalışmada, insanların %64’ünün yapay zeka yöneticile-
re insanlardan daha fazla güvendiği sonucu çıkmıştır.
Son olarak, yöneticinizin yapay zeka olması durumun-
da ondan etik bir davranış bekler misiniz sorusuna ise
katılımcıların %58,3’ü evet cevabı vermiştir. Yapay zeka-
nın hayatımızın her alanına dahil olmasıyla birlikte, artık
yalnızca işlerimizi kolaylaştıran bir araç olmaktan ziyade
sosyal ve fi illerinden sorumlu bir aktör olması beklenmek-
tedir. Bu nedenle, özellikle insanların hayatlarını etkileyebi-
lecek türden kararları verebilecek bir yapay zekanın, ey-
lemlerinden sorumlu tutulması ve ahlaki olarak sorumluluk
içerisinde hareket etmesi istenmektedir. Ayrıca, yapay
zekanın kendi başına etik değerlere sahip olamayacağı,
bu durumun ancak algoritmasında programlanmış olması
ile mümkün olacağı açıktır. Bu doğrultuda, bu algoritma-
ları oluşturacak kişilerin etik kaygılarla hareket etmesinin
beklendiği ifade edilebilir.
Buna ek olarak, katılımcıların yapay zekayı yönetici
olarak görmek ister misiniz sorusuna verdikleri cevabın
cinsiyet, yaş ve çalışılan pozisyon açısından nasıl farklı-
laştığı da önemli bir sorudur. Bu nedenle, aşağıdaki şekil
incelendiğinde, erkeklerin kadınlara; 34 yaş ve altındaki
kişilerin, 35 yaş ve üstündekilere; alt düzey yöneticilerin,
diğer pozisyonlara nazaran yapay zekâ yöneticiye daha
sıcak baktığı görülmektedir. Bunu destekler nitelikte hem
Oracle’ın hem de Avrupa Komisyonu’nun yaptığı çalışma-
da, erkeklerin kadınlara oranla yapay zekaya karşı tutum-
larının daha olumlu olduğu bilinmektedir. Ek olarak, 34 yaş
ve altındaki kişilerin yapay zekaya karşı daha pozitif bir
tutum içerisinde olmasının teknolojiye karşı ilgi, merak ve
becerilerinin daha yüksek olmasından kaynaklandığı ifade
edilebilir. Zira, Glikson ve arkadaşlarının (2020) yaptığı ça-
lışmada, yapay zekaya karşı güvenin yaş, cinsiyet vb. pek
çok faktör tarafından belirlendiği ifade edilmektedir.
Otomasyon ve yapay zeka teknolojilerindeki geliş-
meler her geçen gün daha karmaşık problemlere çözüm
sunmaktadır. Etik tartışmalar ve hükümetlerin otomasyon
kaynaklı işsizliğe çözüm için yapmayı planladığı regülas-
yonlar sürerken, bu teknolojiler hız kesmeden gelişmeye
ve toplumu şekillendirmeye devam etmektedir. Tüm bun-
lar olurken, çalışanların bu konudaki duygu ve tutumlarının
ne olduğu da önemli bir merak konusudur. Bu
çalışmada, kısıtlı da olsa insanların yapay zekaya
karşı bakış açılarını incelemeye çalıştık ancak
bu konuda daha fazla çalışmanın yapılmasının
gerekli olduğu kanaatindeyiz.
Kaynakça:
Eurobarometer, S. (2012). Public attitudes towards
robots. European Commission.
New Study: 64% of People Trust a Robot More Than
Their Manager. (2019, October 15). New Study: 64% of
People Trust a Robot More Than Their Manager. Retrieved
February 2, 2023, from https://www.oracle.com/corporate/
pressrelease/robots-at-work-101519.html
Glikson, E., & Woolley, A. W. (2020). Human trust in ar-
tifi cial intelligence: Review of empirical research. Academy
of Management Annals, 14(2), 627-660.