Çeşitli gazetelerde yazmış ve roman türünde de eserler vermiş olan Ebu Mukbil Kemal Bey, daha çok 1905-1908 yılları arasında Matbuat-ı Dâhiliye Müdürlüğü görevinde bulunduğu müddet boyunca yaptığı icraatlar ve sansürlerle anılmıştır. Bu nedenle olsa gerek yazar kimliği geri plânda kalmış olan Ebu Mukbil Kemal’in 1870’li yılların İstanbul’unu anlatan Dülgerin Kızı (1903) adlı romanı, çoğunluğunu gayrimüslim unsurların oluşturduğu şahıs kadrosuyla dikkat çekmektedir. Bu unsurların birbirleriyle ve Türklerle olan münasebetlerine geniş yer verilen romanda, Osmanlı’nın çok milletli yapısı yansıtılmaktadır. Bu çalışmada, yazarın Osmanlı vatandaşı olan gayrimüslim şahısları romanında nasıl bir bakış açısıyla ele alıp değerlendirdiği, hangi hususiyetleriyle ön plâna çıkardığı ve cemiyet içinde nasıl konumlandırdığı devrin toplumsal arka plânı göz önünde bulundurularak incelenmiştir. Romanda mensup oldukları din ve millet ile tanımlanan bu gayrimüslim unsurlar, tek tip olarak ele alınmamış, her biri değişik hususiyetleriyle tebarüz ettirilmiş ve değerlendirilmişlerdir. Türklerle uzun yıllar bir arada yaşamaları, samimî ve dostane ilişkiler kurmaları vesilesiyle de Osmanlı-Türk kültüründen etkilenen bazı şahıslar, yazar tarafından idealize edilmiştir. Ayrıca Osmanlı Devleti’nin kendisine bağlı gayrimüslim unsurlarla siyasî problemler yaşadığı bir dönemde kaleme alınan romanda, bir arada yaşayan farklı milletlere mensup şahısların birbirleriyle birlik, beraberlik ve dayanışma içinde yaşadıkları gösterilmek istenmiştir.

Anahtar Kelimeler: gayrimüslim, din, kimlik, milliyet, Osmanlılık, Ebu Mukbil Kemal, Dülgerin Kızı.