Akademik Veri Yönetim Sistemi
İslam Araştırmaları Dergisi, sa.42, ss.189-193, 2019 (Hakemli Dergi)
Tanzimat Fermanı, hilafet ve saltanatın ümmet nezdindeki meşruiyet buhranından çıkma hamlesidir. Ferman artık hilafete layık muteber bir önder olarak görülen Mehmed Ali Paşa’yı desteklememesi için müslüman tebaayı ikna çalışması, Mısır meselesinde bir şah hamlesidir. Tahta geçen Sultan Abdülmecid ülkeyi babası gibi yönetmeyeceğine, şeriatı uygulayacağına, kimsenin hukukun üstünde olmadığını belirterek söz verdi. Lutfi’nin ifadesiyle, “Tanzimat, usûl-i atîka-i istibdâdiyyeyi imha için bir kanun idi.” İmparatorluğun her köşesinde yüksek sesle okutulan Tanzimat Fermanı’nın ahlakî ve hukukî değeri barizdir. Nitekim ahalinin ekseriyeti fermanı hoş karşıladı. “İ‘lân-ı adalet” müslümanların İstanbul’a isyanını durdurdu, Suriye’de Mısır idaresine karşı isyanı tetikledi. Oradaki subaylar İstanbul ordusuna katılmak üzere firar etti. Halk taraf değiştirdi. Bu sayede Suriye kolaylıkla geri alındı. Hâsılı, Tanzimat Fermanı rejime karşı süren öfkeyi dindirdi, hanedanın gücünü tahkim etti, Abdülmecid’e “sâlis-i Ömereyn” itibarını verdi.