Nehravali ve Tarihçiliği

Elbeyli Ö.

Osmanlı'da İlmi Tarih Sempozyumu, İstanbul, Türkiye, 15 - 16 Aralık 2022

  • Yayın Türü: Bildiri / Tam Metin Bildiri
  • Basıldığı Şehir: İstanbul
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Marmara Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Hicâz Tarihçisi Kutbüddîn Nehrevâlî el-Mekkî (990/1582) ve Tarihçiliği

 

            Tarihçi ve âlim Kutbüddîn Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-Mekkî en-Nehrevâlî (ö. 990/1582), Hicaz’da, Osmanlı döneminin ilim ve edebiyat alanlarında meşhur ve etkili olmuş isimlerinden birisidir.  Genç yaşında babası ile Mekke’ye yerleşmiştir. Mekke’de müftülük ve Hanefî kadılığı görevleri yapmıştır. Kanunî Sultan Süleyman’ın Mekke’de yaptırdığı Süleymaniye Medresesine müderris olarak tayin edilmiştir. Daha önce Memleketi Hindistan’ın Gucurât bölgesi sultanı ile İstanbul arasında elçilik yapması, İslâmî ilimler ve şiir başta olmak üzere edebiyatta yetkin birsi olması, Osmanlı’nın resmi mezhebi Hanefî mezhebine müntesip olması ve Türkçe, Arapça ve Farsça’yı bu dillerde şiir yazacak iyi bilmesi Osmanlı bürokrasisi ile yakın alaka kurmasına vesile olmuştur. Osmanlı bürokrasisi ile yakınlığı, Mekke emiri tarafından takdir edilmiştir. Nehrevâlî, Mekke Emiri tarafından Osmanlı başkentine elçilik görevine ehil görülmüş ve gönderilmiştir.

Mekke’de yazdığı el-İʿlâm bi-aʿlâmi Beytillâhi’l-ḥarâm adlı eserinde Osmanlı Sultanlarının Hicaz’da yaptıkları hizmetlere geniş yer vermiştir. Özellikle Kanunî Sultan Süleyman dönemini detaylı bir şekilde ele almıştır. Eserini Sultan III. Murad’a takdim etmiştir. Nehrevâlî, el-Berḳu’l-Yemânî fi’l-fetḥi’l-ʿOs̱mânî adlı kitabını, Yemen fâtihi Sinan Paşa’nın fetih dönüşü kendisine fetihte yaşadıklarını anlatarak bunları kitaplaştırmasını isteği üzere kaleme almıştır. Nehrevâlî’nin İstanbul’a yaptığı elçilik yolculuğunu da barındıran Tezkire adlı eseri ise, Osmanlı’nın kültürel, idârî, siyasî ve iktisâdî tarihine dair oldukça önemli notlar içerdiği gibi Mekke emiri ile Bâb-ı Âlî arasındaki münasebetlere ışık tutmaktadır.  

Tebliğde, tarihçi Nehrevâlî tanıtılacak, onun kültürel çevresi ve Osmanlı Devleti ile olan münasebetlerine değinilecektir. Nehrevâlî’nin Osmanlı döneminde Osmanlılar’a dair çok boyutlu ve geniş yelpazeli bilgi sunan Arap yarımadasında yazılan en önemli üç tarih eseri analiz edilerek tanıtılacaktır.