Akademik Veri Yönetim Sistemi
Dergiabant, cilt.10, sa.2, ss.378-394, 2022 (Hakemli Dergi)
Hz. Peygamber’in “yedi harf ruhsatı” olarak bilinen müsaadesine dayalı kıraat farklılıkları
tamamı ile nakle dayalı bir rivâyet ilmi olarak ilm-i kıraatin ortaya çıkması ile
neticelenmiştir. Memlûk dönemi, özellikle hicrî 7-10. yüzyıllar arası, tefsir, kıraat ve diğer
İslâmî ilimlerin gelişimi açısından İslam tarihinin en parlak dönemlerinden biri olarak
kabul edilmektedir. Nitekim Moğolların Bağdat'ı işgali ve Endülüs'ün haçlı seferlerine
(Reconquista) maruz kalması nedeniyle Ebû Abdillah el-Kurtubî (ö. 671/1273) ve Ebû
Hayyân el-Endülûsî (ö. 745/1344) gibi meşhur müfessirler bu dönemde Memlûk
saltanatına sığınmak zorunda kalmışlardır. Ayrıca İzzeddîn b. Abdüsselâm (ö. 660/1262),
İbnü'l-Müneyyir el-İskenderî (ö. 682/1284), Takiyyüddin ibn Teymiyye (ö. 728/1284),
Şemsüddîn ez-Zehebî (ö. 728/1328), İbnü'l-Cezerî (ö. 833/1429) ve Celâleddîn es-Süyûtî
(ö. 911/1505) gibi tefsir ve kıraat âlimlerinin tamamı Memlük saltanatının farklı
şehirlerinde ikamet etmişlerdir. Bu araştırmada kıraat farklılıklarının âyetlerin
yorumlanmasındaki etkisine genel bakışın yanında, özel olarak birbiri ile çağdaş iki önemli
müfessirin, Safedî ve Ebû Hayyân’ın tefsirlerinde bu farklılıkları kullanış ve değerlendiriş
tarzları karşılaştırılmalı olarak incelenmiştir. Bu araştırmada, her ne kadar kıraatlerin
tercihi açısından farklı yaklaşımlara sahip olsalar da her iki müfessirin de kıraat
farklılıklarını nahiv ilmi gibi diğer ilimlerle irtibatı içerisinde açıkladıkları ortaya
konmaktadır. Makalenin özgün yönü bu iki müfessirin, kıraat farklılıklarına tefsirlerinde
dönemin diğer tefsir âlimlerinden çok daha fazla yer vermiş olmalarının ortaya
konmasında merkezileşmektedir.
Anahtar Kelimeler: Kur’ân-ı Kerim Okuma ve Kıraat İlmi, Tefsir, Kıraat Farklılıkları,
Safedî, Ebû Hayyân el-Endelûsî.