11 Eylül 2001 Saldırıları ve 2003 Irak Müdahalesi Üzerinden Ön Alıcı ve Önleyici Meşru Müdafaa Hakkının Anlaşılması Üzerine

Ege 2. Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi, İzmir, Türkiye, 27 - 28 Mart 2021, ss.9, (Özet Bildiri)

Herhangi bir uluslararası aktörün, kendisine yönelik her türlü saldırıya karşı kendisini

savunması ve saldırıları bertaraf etmesi uluslararası hukukun “meşru müdafaa” hakkına

istinaden gerçekleşmektedir. Uluslararası hukuk literatüründe ön alıcı ve önleyici olarak iki

başlıkta incelenen meşru müdafaa hakkı, günümüz çatışma ve kriz noktalarında sıklıkla

gündeme gelmektedir. Bu hakkın hukuki bir geçerlilik kazanabilmesi için uluslararası hukukun

belirlediği kriterlerin oluşması şarttır. Ancak meşru müdafaa hakkının kimi istisnai durumlarda,

eylemi gerçekleştiren veya maruz kalan aktörler tarafından hukuk temelinden yoksun şekilde

kullanılması ve bu durumu meşrulaştırma çabaları da küresel kamuoyunda sıkça karşımıza

çıkmaktadır. 11 Eylül 2001 tarihinde El-Kaide Terör Örgütü, kaçırdığı uçaklar ile Amerika

Birleşik Devletleri’nde (ABD) büyük bir saldırı gerçekleştirmiştir. Tarihe 9/11 olayları olarak

geçen saldırıyı dönemin ABD Başkanı George W. Bush ‘terör’ olarak nitelendirmiş ve El-Kaide

terör örgütünü sonlandırmak için Afganistan’a müdahalede bulunmuştur. Hatta bu

müdahaleden kısa bir süre sonra da Irak’a bir askeri müdahalede bulunmuştur. Çünkü ABD,

gerçekleştirmiş olduğu müdahaleyi yine dönemin başkanı George W. Bush’un Irak, İran, Kuzey

Kore’yi “Şer ekseni” olarak nitelendirmesine ve ardından Irak’ın Kitle İmha Silahlarına sahip

olması şüphesine dayandırmıştır. İki farklı ülkeye farklı amaçlarla müdahalede bulunan ABD,

meşru müdafaa hakkının yakın geçmişte pratikte uygulanmasının önünü açmıştır. Uluslararası

hukuk literatürünün bir anlamda yeniden yazılmasına neden olan 9/11 olayları hem teoride hem

de pratikte pek çok değişim ve dönüşümü beraberinde getirmiştir. Bununla birlikte “Birleşmiş

Milletler Şartı” kapsamında sınırları çizilmeye çalışılsa dahi günümüzde halen tartışmalı bir

konu olan meşru müdafaa hakkının, her geçen gün ve özellikle de teknolojik gelişmelerin

etkisiyle tartışılmaya devam edeceği görülmektedir. Bu çalışma söz konusu meşru müdafaa

hakkı kavramlarını, ABD müdahaleleri eksininde analiz etmeyi hedeflemiş, ön alıcı meşru

müdafaa hakkı kavramı Afganistan örneği ile; önleyici meşru müdafaa hakkı kavramı ise Irak

örneği ile ele alınmıştır. Sonuç olarak ön alıcı meşru müdafaa hakkının Afganistan örneği

çerçevesinde haklı bir saldırı olduğu tespit edilmiştir. Irak özelinde ise, ABD’nin haksız bir

müdahalede bulunduğu sonucuna varılmıştır. Üç bölümden oluşan bu çalışma, nitel araştırma

yöntemlerini takip etmiş, konu ile ilgili yazılı ve internet kaynakları kullanılarak gazete, dergi,

kitap, tez ve makaleler incelenmiştir.