Poliçe iradesi dışında elinden çıkan, daha doğru bir ifadeyle poliçe üzerindeki zilyetliğini iradesi dışında kaybı kaybeden hamilin iade davası açabilmesi, iptal prosedürü içindeki hükümler arasında (TTK. m. 758, m. 763) düzenlenmektedir. Bu hükümler, diğer kambiyo senetleri olan bono ve çek hakkında da uygulanır (TTK. m. 778/no.1,ı, TTK. m. 818/no.1,s). Bu iade (=istirdat) davası, esasen TMK. m. 989 vd.’ında düzenlenen taşınır davası niteliğindedir. Davas, iptal hükümleri içinde düzenlendiğine göre, iptal isteminde bulunabilecek hak sahibinin (TTK. m. 651) mahkemeden ödemeden men yasağı istemesiyle (TTK. m. 757) başlayan süreçte kambiyo senedini eline geçirenin bilinmesi üzerine açılır. Bu makalede, uygulamada çokça yaygın olan ve tartışmalı hususlar içeren bu dava kapsamında; davanın açılabilme koşulları, tarafları, görevli ve yetkili mahkeme, ispat usulü, özellikle iade kararı verilebilmesi için yetkili hamilin kambiyo senedini kötüniyetle iktisap ettiğinin veya iktisabında ağır kusur bulunduğunun (TTK. m. 686, m. 792) davacı tarafından ispatlanması konuları ele alınacaktır. Hamilin ağır kusurunun ispatı, ceza yargılamasıyla da ilgili ve uygulama açısından en önemli olandır. Bütün konulara ilişkin sorunlar; öğreti ve daha çok Yargıtay uygulamasına yer verilmekle değerlendirilecektir.
The right of a holder to bring a restitution action when a bill of exchange leaves their possession without consent—or, more precisely, when possession of the bill is lost involuntarily—is governed under the provisions relating to cancellation procedures (Articles 758 and 763 of the Turkish Commercial Code [TCC]). These rules equally apply to other negotiable instruments, namely promissory notes (bonds) and cheques (TCC Art. 778/1-ı; TCC Art. 818/1-s). Fundamentally, the restitution action corresponds to an action for the return of movable property as regulated under Articles 989 et seq. of the Turkish Civil Code. Since it is embedded within the cancellation procedure, the action is initiated once the entitled right-holder (TCC Art. 651), having requested a prohibition on payment (TCC Art. 757), becomes aware of the identity of the possessor of the negotiable instrument. This article explores the procedural and substantive aspects of this widely encountered yet complex action, including the conditions for filing the claim, identification of the parties, jurisdiction and venue rules, evidentiary requirements, and, in particular, the claimant’s burden to prove that the possessor acquired the negotiable instrument either in bad faith or with gross negligence (TCC Arts. 686 and 792) as a prerequisite for recovery. Special attention is given to the evidentiary challenges associated with proving gross negligence, which often intersects with criminal proceedings and remains a decisive factor in practice. The analysis draws extensively from both doctrinal views and, more significantly, from the case law of the Turkish Court of Cassation.
