Akademik Veri Yönetim Sistemi
“Değişen Dünyanın Öncelikleri: İklim Krizi, Afetler, Göçler, Eşitsizlikler ve Toplumsal Dirençlilik, Ankara, Türkiye, 13 Aralık 2021 - 18 Şubat 2022, ss.939-940
S-289 HEMODIYALIZ HASTALARINDA SAĞLIK OKURYAZARLIĞI DÜZEYININ BELIRLENMESI DIYET VE SIVI ALIM TAVSIYELERINE UYUM ÜZERINE ETKISININ DEĞERLENDIRILMESI Şükran Peker1, Nimet Emel Lüleci1, Beyza Nur Ataoğlu1, Ömer Faruk Oka2, Nur Memişoğlu2, Şebnem Reyhanlı2, Umut Yalman2, Arya Lokmanoğlu2 1 Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Ana bilim Dalı, İstanbul 2 Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Giriş-Amaç: Kronik böbrek hastalığı dünya çapında önemli halk sağlığı sorunlarından biridir. Dünya çapında prevalansı yaklaşık %8-16 civarındadır ve büyük bir ekonomik yüke sebep olur. Hastalar, sağlık sistemi içinde karmaşık bilgi ve tedavi süreçleriyle karşı karşıya kalmaktadırlar. Sağlık okuryazarlığı (SOY) düzeyinin sınırlı olması, tanı ve tedavileri olumsuz etkilemekte, hastane yatışlarının artmasına ve yatış süresinin uzamasına neden olmaktadır. Bu araştırmada 15 yaş ve üzeri hemodiyaliz tedavisi görmekte olan hastaların sağlık okuryazarlığı düzeyi ile diyet ve sıvı alımı önerilerine uyumu arasındaki ilişkiyi değerlendirmek amaçlanmıştır. Gereç-Yöntem: Tanımlayıcı tipteki araştırmamız, İstanbul Anadolu yakasında bulunan bir ilçe-deki 3 özel diyaliz merkezinde Ekim 2021 tarihinde yüz-yüze anket yöntemi kullanılarak gerçekleş-tirildi. Araştırmanın evrenini İstanbul Anadolu yakasında bulunan bir ilçedeki özel diyaliz merkez-leri oluşturmaktadır. Toplamda 6 özel diyaliz merkezindeki yaklaşık 600 hasta oluşturmakta olup çalışmanın yapılacağı diyaliz merkezleri randomizasyon yöntemiyle belirlendi. Seçilen üç diyaliz merkezinde toplam 300 hasta bulunuyordu. Katılımcı sayısı için; SOY sıklığı %15,hata payı %5,tasarım etkisi 1,0 olduğunda; %95 güven aralığı hesaplanarak 169 hastaya ulaşılması hedeflendi. Araştırma %78.6 katılım oranıyla 133 hasta ile yürütüldü. Araştırmaya 15 yaş ve üzeri okuryazar hemodiyaliz hastaları dahil edildi, bunun dışında bir dışlama koşulu belirlenmedi. Anket soruların ile Hastalarda SOY düzeyleri ile sıvı alımı ve diyet uyumu değerlendirildi. Anketin ilk kısmında literatüre dayalı olarak oluşturulan sosyodemografik sorular, diyet uyumu ve sıvı alımına uyum sorgulanırken anketin ikinci kısmında ise SOY düzeyini değerlendirmek için kullanılan ‘Avrupa Sağlık Okuryazarlığı Araştırması Anketi-Türkçe Versiyonu’ ölçeği uygulandı. Bağımsız değişkenler yaş, cinsiyet, eğitim durumu, sağlıkokuryazarlık düzeyi; bağımlı değişkenler sıvı alımına ve diyete uyumdur. Verilerin istatistiksel analizinde sayı, yüzdeler, Ki-Kare ve Fisher’s kesin olasılık testi ile lojistik regresyon analizi (enter yöntemi) kullanıldı. Hastalar SOY ölçeği skorlarına göre 4 kategoride değerlendirildi; yetersiz/ sorunlu-sınırlı/ yeterli/mükemmel SOY. Analizlerde istatistiksel anlamlılık düzeyi p<0,05 olarak kabul edildi. 08.10.2021 tarihli 09.2021.1093 protokol numarası ile Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Klinik Araştırmalar Etik Kurulu’ndan onay alındı. Bulgular: Araştırmaya katılanların %48,1’i kadın olup araştırmaya katılanların yaş ortalaması 53,9 ± 15,9’dur. Katılımcıların %55,6’sı ilkokul, %34,6’i lise, %9,8’i üniversite ve üzeri eğitim düzeyine sahipti. Katılımcıların %27,1’sinin SOY düzeyi yetersiz; %25,6’inin sorunlu-sınırlı; %37,6’sının yeterli; %9,8’sinin mükemmel olarak bulundu. Hastaların %50,4’ü diyetini haftada bir veya daha sık oranda diyetini bozduğunu ifade ederken %41,4’ü sıvı alım tavsiyelerine uymadığını belirtti. SOY düzeyi yaş arttıkça azalmaktayken (p<0,001), eğitim düzeyi arttıkça (p<0,001) artmaktadır. Sağlık okuryazarlığı sıvı alımına uyum gösteren hastalarda göstermeyenlere göre sağlık okuryazarlık düzeylerinde istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki saptandı (p<0,001). Yapılan çok değişkenli analizde de bu anlamlılık korundu. Ayrıca kadınların erkeklere göre diyetlerine daha fazla uyum gösterdiği görüldü (p<0,05). Hastaların diyet bozma sıklıkları ile sıvı alımı uyumları arasında anlamlı ilişki bulunmadı (p<0,05). SOY düzeyini etkileyen bağımsız değişkenlerin birlikte değerlendirildiği lojistik regresyon modelinde; yetişkin hastalar yaşlı hastalara göre 12,2 kat (p<0,001), eğitim düzeyi üniversite ve üzeri olan hastalar ilkokul mezunu hastalara göre 16,4 kat (p<0,05) ve sıvı alımına uyum gösteren hastalar uyum göstermeyenlere göre 8 kat ( p<0,001) daha fazla oranda yeterli-mükemmel SOY düzeyine sahipti. Sonuç: Araştırmamızda yaşlı popülasyonun ve düşük eğitim seviyesine sahip hastaların daha düşük sağlık okuryazarlığı düzeyine sahip olduğu saptanmıştır. Kronik böbrek yetmezliği hastalarının henüz tanı döne- 940 minde sağlık okuryazarlığı konusunda bilinçlendirilmesi hastaların tedaviye uyumu arttırılabilir. Ayrıca hastalar erken yaşlarda yeterli- mükemmel seviyede sağlık okuryazarlığına sahip olarak olumlu sağlık alışkanlıkları kazanabilirler. Bu şekilde kronik böbrek yetmezliğinin morbiditesinin azalması olasıdır.
Anahtar Kelimeler: KBY, Diyaliz, Sağlık Okuryazarlığı, Diyet uyumu