2. Uluslararası Dil ve Edebiyat Konferansı "Balkanlarda Türkçe", Tirane, Arnavutluk, 14 - 16 Kasım 2013, cilt.1, ss.450-457
Bu
çalışmada, XVI.-XVII. yüzyıl Balkan kökenli divan şairlerinin eserlerindeki yer
adları konu edilecektir. Osmanlı dönemi edebiyat kadrosunun büyük bir bölümünün
yetiştiği Balkan coğrafyası şairlerinin eserleri üzerinde bildiri sınırları
çerçevesinde yapılacak incelemeyle yer adlarının dil araştırmalarındaki önemi
dile getirilecektir.
Yer
adı bilimi (toponimi), ad bilimi
çalışmaları içinde önemli bir yer tutar. Bu alanda yapılan çalışmalar sayesinde
eserlerden şehir, köy, kasaba, mahalle, nehir, ova, dağ isimlerinin ne gibi
değişme ve gelişmeler gösterdiği tespit edilerek, dil tarihine, yerleşme
(iskân) ve kültür tarihine, ülkenin yapısına dair önemli ipuçları elde
edilmektedir. Bir yer adı, aynı topraklarda hangi kültürlerin, ne zaman egemen
olduğunu belirlediği gibi, ayrı ayrı yerlerdeki aynı adın bir takım göçlerin,
yerleşim olaylarının etkisiyle, birbiriyle ilgili bulunduğunu da
göstermektedir. Bu açıdan yer adları tarihî kaynak niteliğindedir.
Balkanlar,
yüzyıllar boyunca Türklerle Avrupalıların mücadelelerine sahne olmuş bir sınır
boyumuzdur. Aynı zamanda, Osmanlı Devleti’nin varlığını anlamlandırdığı önemli
coğrafyalardan bir tanesidir. Birçok şair ve yazarımız, bu bölgedeki tarihî hadiseleri,
şehirleri, tabiî güzellikleri, kültürler arasındaki münasebetleri, zaferleri,
mağlubiyetleri, gönül maceralarını, daha birçok sosyal ve beşerî konuyu
eserlerinde işlemişlerdir.
Bu
amaçla, bildiride Üsküplü İshak Çelebi,
Hayâlî Bey, Vusûlî, Hayretî, Bosnalı Alaeddin Sabit, Usûlî ve Mostarlı Hasan Ziyâî gibi divan
şairlerinin divanlarından seçilen çeşitli örneklerle eserlerdeki yer adlarına
ait Türkçe söz varlığı sınıflandırılmaya çalışılacak; yer adlarının tespitinin
ve divan şairleri tarafından bu ortak şiir malzemesinin kullanılışının önemi
dile getirilecektir.
In this study,the name of
places regarding the literary works of the Ottoman Divan poets who are
originally from the Balkan lands within the centuries of XVI-XVII.
The importance of the
name of places on the language studies is going to be expressed regarding the
poets of the Balkans region, where the most of the man of letters being
educated in the Ottoman period.
Toponymy (place names) is
important subject in the study of names of all kinds. Thanks to the studies at
this field showing the revisions and developments on the names of city,village,
town, district, river, plain, mountain, which leads to determining the
important hints regarding the history of language, settlement, cultural history
and structure of country. A place name indentifies which cultures in which
periods dominate within the same lands as well as shows the relationship of the
same name at different places. In this respect, place names play a role of
historical source.
Balkans were our
boundaries within the centuries being the scene of struggling between Turks and
Europeans where were also one of the important regions for Ottoman Empire’s
presence. Many of our poets and writers have handled numerous kinds of social
and humanity subjects in their studies regarding historical events in this
region, cities, natural beauties, the relationship between cultures, victories,
defeats and love affairs.
In this study, there’s
going to be some selection of examples
from the Works of Ottoman Divan poets like Üsküplü İshak Çelebi, Hayâlî Bey, Vusûlî, Hayretî, Bosnalı Alaeddin
Sabit, Usûlî ve Mostarlı Hasan Ziyâî
that will help to categorize Turkish vocabulary regarding place names in these
works which will express the importance of this common poetry used by these
poets and determining the place names as well.