Akademik Veri Yönetim Sistemi
II. International Eurasian Educational Research Congress, Ankara, Türkiye, 8 - 10 Haziran 2015, cilt.1, ss.79-80
Duygusal Okuryazarlığın Ölçülmesine Yönelik Bir Ölçek Geliştirme Çalışması
Duygusal açıdan okuryazar olmak; kişisel gücümüzü, yaşam kalitemizi ve çevremizdeki insanların yaşam kalitesini geliştirecek şekilde duygularımızı bilmek olarak tanımlanır. Duygusal okuryazarlık kavramı ilk kez Transaksiyonel Analiz yaklaşımının kuramcılarından Steiner (2003) tarafından 1970’li yıllarda kullanılmıştır. Duygusal
okuryazarlık; duyguları anlama, kontrol etme ve yönetmeyi kapsar. Duygusal okuryazarlık eğitimi üzerine kapsamlı çalışmaları bulunan Steiner (2003), duygusal okuryazarlığın kişinin kendi duygularını bilmesi, içten empati
kurabilmesi, duygularını yönetmeyi bilmesi, duygusal hasarları tamir edebilmesi ve duygusal etkileşim geliştirebilmesi olmak üzere beş temel beceriyi kapsadığına işaret etmektedir. Literatür incelendiğinde; özellikle yurt dışında duygusal okuryazarlığın, duygusal iyi oluş ve psikolojik yılmazlık gibi diğer psikolojik özelliklerle birlikte
geliştirilmesine yönelik psikoeğitim programlarının hazırlandığı (Pierson ve Wilson, 2008) ve yaygın olarak uygulandığı görülmüştür. Öyle ki, bazı çalışmalarda duygusal okuryazarlık üzerine hazırlanacak programların çocuk
ve gençlerde okul terkini önleyeceğine vurgu yapılmış olup (Matsumoto, 2012 ), bu durum duygusal okuryazarlık
üzerine yapılacak çalışmaların önleyici ve koruyucu rehberlik hizmetleri açısından önemine işaret etmektedir.
Duygusal okuryazarlığın; kişiler arası sağlıklı ilişkilerin kurulması, duygusal iyi oluş, problem çözme becerileri
gibi birçok psikolojik değişkenle de ilişkili olduğu düşünülmektedir. Yurtdışı literatürde bireylerin duygusal okuryazarlık düzeylerini belirlemek, duygusal okuryazarlığı daha iyi açıklayabilmek amacıyla diğer psikolojik değişkenlerle olan ilişkilerini incelemek ve ayrıca duygusal okuryazarlığı geliştirmeye yönelik eğitim programlarının
etkililiğini sınamak amacıyla hazırlanmış ölçekler bulunmakla birlikte; ülkemizde bu tür çalışmalarda kullanılmak
üzere kültürümüze özgü bir ölçeğin geliştirilmesinin daha faydalı olacağı düşünülmüştür. Daha sonradan oluşturulması planlanan duygusal okuryazarlık eğitim programı ile uyumlu olması bakımından ölçeğin Steiner (2003)’ın
önerdiği beş temel beceri alanı dikkate alınarak yapılandırılması planlanmıştır. Sonuç olarak; bu araştırmada duygusal okuryazarlık üzerine yapılacak hem betimleyici hem de deneysel çalışmalarda kullanılması yönünde alana
katkı sağlamak amacıyla bireylerin duygusal okuryazarlık düzeylerini ölçebilecek niteliklere sahip likert tipi bir
ölçeğin geliştirilmesi amaçlanmıştır.Ölçekte yer alacak maddelerin yazılması ve ön inceleme aşamasında, bir taraftan duygusal okuryazarlık kavramının ele alındığı ilgili literatür incelenirken, diğer yandan bir grup alan uzmanı
ile (n=25) duygusal okuryazarlığa ilişkin sahip olunması gereken özelliklerin analiz edilmesini sağlayacak bir
kompozisyon çalışması gerçekleştirilmiştir. Yapılan çalışmalar neticesinde, duygusal okuryazarlık kavramının
tüm boyutlarını kapsayacak biçimde toplam 52 madde yazılmıştır. Yazılan maddeler, öncelikle kapsam, anlaşılırlık
ve ifade benzerlikleri bakımından alan uzmanlarının incelemesine sunulduktan sonra, istenilen gerekli düzenlemeler yapılarak madde sayısı belirlenecektir Ölçeğin deneme formunun hazırlanması ve uygulanması aşamasında
öncelikle ön incelemeden geçen maddelerden oluşan bir deneme formu hazırlanacaktır. Elde edilen veriler ölçek
geliştirme sürecinin adımlarına uygun olarak analiz edilecektir. Nihai ölçekte yer alabilecek maddeleri belirlemek
amacıyla; deneme formu Türkiye’nin batısında yer alan bir devlet üniversitesinin farklı fakültelerinden seçilen
üniversite öğrencilerine uygulanacaktır. Deneme uygulaması sonucunda madde-ölçek korelasyonuna dayalı
madde analizi ve alt-üst grup ortalamaları farkına dayalı madde analizi yapılacaktır. Daha sonra açımlayıcı faktör
analizi ile ölçeğin deneme formunda yer alan maddelerin kaç temel faktör altında toplandığı saptanacaktır. Nihai
ölçek formunu elde etmek için doğrulayıcı faktör analizi yapılarak hangi maddelerin ölçek kapsamından çıkarılacağına karar verilecektir. Ölçeğin bütününe ait güvenirliği hesaplamak için Cronbach alfa iç tutarlılık güvenirlik
katsayısı hesaplanacaktır. Araştırmada ayrıca ölçeğin 15 günlük arayla 30 kişilik bir gruba iki kez uygulanması
neticesinde elde edilen test-tekrar test güvenirlik katsayısı hesaplanacaktır. Sonuç olarak; bu çalışmada bireylerin
duygusal okuryazarlık düzeylerini ölçebilecek, geçerliği ve güvenirliği kanıtlanmış bir ölçek elde geliştirilmeye
çalışılacaktır.Deneme uygulamasından elde edilen veriler üzerinden madde-ölçek korelasyonuna (r) göre ve altüst grup ortalamaları farkına dayalı (t testi) olarak yapılan madde analizi sonucunda maddelerin 0,01 düzeyinde
manidar olup olmadığına bakılacaktır. Elde edilen bulgulara göre ölçek kapsamında yer alacak maddelerin her
birinin ölçtüğü özellik ile ölçeğin bir bütün olarak ölçtüğü özelliğin aynı olup olmadığına bakılacaktır. Deneme
uygulamasına tabi tutulan maddelerin nihai ölçekte yer alıp alamayacağına karar verilecektir. Ölçeğin yapı geçerliğinin test edilmesi amacıyla yapılan açımlayıcı faktör analizi ile ölçeğin kaç faktörlü olduğu belirlenecektir.
2015 Bildiri Özetleri Kitabı
80
Açımlayıcı faktör analizi ile duygusal okuryazarlık ölçeğine ilişkin temel faktörler belirlenecek ve ölçeğin genel
yapısına ve ilgili ölçeğin duygusal okuryazarlığı ne derece açıkladığına yönelik bilgiler doğrulayıcı faktör analizi
yapılmak suretiyle tespit edilecektir. Ölçeğin iç tutarlılık güvenirlik katsayıları hesaplanıp iç tutarlılık güvenirliğine sahip olup olmadığına karar verilecektir. Test-tekrar test güvenirliği için elde edilen katsayı ise ölçeğin kararlı
ölçme sonuçları verip vermediği kontrol edilecektir.