Amaç: Bu araştırma, yetişkinlerde sağlık ve beslenme okuryazarlık düzeylerini belirlemek ve bunların beslenme bilgisi, diyet kalitesi ve yaşam kalitesi ile ilişkilerini belirlemek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Bireyler ve Yöntem: Kesitsel tipte planlanan bu çalışma İstanbul’da yaşayan 400 yetişkin bireyin gönüllü katılımı ile Şubat– Mayıs 2022 tarihleri arasında tamamlanmıştır. Çalışmada katılımcılara sosyodemografik verilerine yönelik soruları içeren bir anket formu, “Yetişkinlerde Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği (YSOÖ)”, “Yetişkinlerde Beslenme Okuryazarlığı Değerlendirme Aracı (YBOYDA)”, “Yetişkinler İçin Beslenme Bilgi Düzeyi Ölçeği (YETBİD)”, “Yaşam Kalitesi Ölçeği- Kısa Formu (SF-36)”, “Sağlıklı Yeme İndeksi-2015 (SYİ-2015)” ve üç günlük besin tüketim kaydı uygulanmıştır. Bulgular: Yaşla YSOÖ puanı (r=0.117, p=0.019), okuduğunu anlama ve yorumlama (r=0.148, p=0.003), besin etiketi ve sayısal okuryazarlık (r=0.181, p<0.001) puanları arasında pozitif yönlü anlamlı ilişki bulunmuştur. Ayrıca bel çevresi (r=-0.165, p=0.001) ve bel/boy oranıyla (r=-0.155, p=0.002) besin etiketi ve sayısal okuryazarlık arasında negatif yönlü anlamlı ilişki vardır. YSOÖ ve YBOYDA puanları ile YETBİD, SYİ-2015 ve SF-36’nın bazı alt boyut puanları arasında pozitif yönlü anlamlı ilişki olduğu saptanmıştır (p<0.001). YSOÖ puanının 1 birim artması ile SYİ-2015, YETBİD alt boyutlarından “temel beslenme ve besin-sağlık ilişkisi” ve “besin tercihi” puanlarının sırasıyla 1.761, 0.890 ve 0.435 birim arttığı bulunmuştur (p<0.001). YBOYDA puanının 1 birim artması ile SYİ-2015, YETBİD alt boyutlarından “temel beslenme ve besin-sağlık ilişkisi” ve “besin tercihi” puanlarının sırasıyla 0.749, 0.652 ve 0.385 birim arttığı belirlenmiştir (p<0.001). Sonuç: Sağlık ve beslenme okuryazarlığı beslenme bilgisi, diyet ve yaşam kalitesi ile yakından ilişkilidir. Bu sebeple, toplum sağlığının korunması, diyet ve yaşam kalitesinin arttırılması için beslenme ve sağlık okuryazarlıklarının toplumda bilinirliğinin ve konuya ilişkin farkındalığın ilgili eğitimlerle arttırılması önemlidir. Bu konuda daha fazla araştırma yapılması sağlığın iyileştirilmesine ve toplum sağlığının korunmasına katkı sağlanması açısından yararlı olacaktır.
Aim: This research was conducted to determine health and nutrition literacy levels in adults and their relationships with nutritional knowledge, diet quality and quality of life. Subjects and Methods: This study, planned as a cross-sectional type, was completed between February and May 2022 with the voluntary participation of 400 adult individuals living in Istanbul. In the study, participants were asked to complete a survey form containing questions about their sociodemographic data, “Adult Health Literacy Scale (AHLS)”, “Evaluation Instrument of Nutrition Literacy on Adults (EINLA)”, “Nutrition Knowledge Level Scale for Adults (NKLSA)”, “Quality of Life Scale - Short Form (QLS-SF-36)”, “Healthy Eating Index-2015 (HEI-2015)” and a three-day 24-hour dietary intake record were applied. Results: A positive significant relationship was found between age and AHLS score (r=0.117, p=0.019), reading comprehension and interpretation (r=0.148, p=0.003), food label and numerical literacy (r=0.181, p<0.001) scores. Additionally, there is a negative significant relationship between waist circumference (r=-0.165, p=0.001) and waist/height ratio (r=-0.155, p=0.002) and food labeling and numerical literacy. It was determined that AHLS and EINLA scores had a positive significant relationship with some subscale scores of AHLS, HEI-2015 and QLS-SF-36 (p<0.001). It was found that with an increase of 1 unit in the AHLS score, the “basic nutrition and food-health relationship” and “food preference” scores from the HEI-2015, NKLSA sub-dimensions increase by 1.761, 0.890 and 0.435 units, respectively (p<0.001). It was determined that with an increase of 1 unit in the EINLA score, the “basic nutrition and food-health relationship” and “food preference” scores from the HEI-2015, NKLSA sub-dimensions increase by 0.749, 0.652 and 0.385 units, respectively (p<0.001). Conclusion: Health and nutrition literacy is closely related to nutrition knowledge, diet and quality of life. For this reason, it is important to increase public awareness of nutrition and health literacy and awareness on the subject through relevant training to protect public health and increase diet and quality of life. More research on this subject will be beneficial in terms of contributing to the improvement of health and the protection of public health.
