Akademik Veri Yönetim Sistemi
Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (SAUIFD), cilt.27, sa.2, ss.341-358, 2025 (Hakemli Dergi)
Makâme türü, dil özellikleri ve süslü anlatımıyla öne çıkmakla birlikte, edebî tenkit açısından da dikkate değer bir zenginlik barındırmaktadır. Bu çalışma, klasik Arap edebiyatının önemli temsilcilerinden Hemedânî ve Harîrî’nin Makâmât’ında yer alan edebî tenkit unsurlarını incelemekte; özellikle hangi konuları işlediklerini, bu konulardaki şahsî görüşlerini ve bunların dönemin edebî anlayışıyla ilişkisini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Çalışmada nitel metin analizi yöntemi kullanılmış; eserlerdeki şairler ve edebiyatçılarla ilgili pasajlar tespit edilerek bu eleştirilerin konuları, dayanakları ve dönemin kültürel-entelektüel yapısıyla bağlantıları değerlendirilmiştir. Araştırmada şiir ve nesirle ilgili tenkitler ayrı olarak ele alınmış; bu tenkitlerin söylem analizi ve edebiyat eleştirisi perspektifiyle nasıl şekillendiği, dönemin edebî geleneğiyle nasıl örtüştüğü üzerinde durulmuştur. Ayrıca genel değerlendirmelerin ötesinde edebiyat eleştirisi açısından zengin malzeme sunan bazı makâmeler ayrıntılı biçimde incelenmiştir. Çalışma sonucunda, her iki müellifin de Makâmât aracılığıyla edebî tenkit alanına kayda değer katkılar sundukları; yalnızca şahsî görüşlerini değil, aynı zamanda dönemlerinin edebî bakış açılarını, üslup tercihlerini, değerlendirme ölçütlerini ve entelektüel ufkunu da yansıttıkları görülmüştür. Bu yönüyle Makâmât, edebî sanatların sergilendiği bir tür olmanın yanında dönemin edebiyat zevkini ve eleştirel ölçütlerini anlamaya imkân veren işlevsel ve dikkate değer bir kaynak niteliği taşımaktadır.