21. YÜZYIL KİL MALZEME İLE YAPISÖKÜM METODU ÜZERİNDEN SANATÇI VE YAPIT OKUMALARI

Creative Commons License

Danabaş N.

IJIIA ULUSLARARASI DİSİPLİNLERARASI VE KÜLTÜRLERARASI SANAT DERGİSİ, cilt.8, sa.16, ss.68-89, 2023 (Hakemli Dergi)

Özet

Özet

21. yüzyılın ilk çeyreğine yaklaşırken, kil malzeme ile yapısöküm metodu üzerinden okumalar yapmak için henüz erken olduğu düşünülebilir. Ancak yaşadığımız yüzyılda yapısöküm metodu hakkında bilgi sahibi olmak, özellikle genç nesil sanatçılara yol gösterici olması açısından önemlidir.  Modernizm sonrası Avangard hareketiyle başlayan sorgulama tavrı, sanatçıların geleneksel yöntemleri ve kuralları yıkmaları neticesinde, sanatı farklı   noktalara taşımıştır. Toplumsal, siyasal ve kültürel yapıdaki bozulmalar sanat alanlarında yeni kavramları, söylemleri ve disiplinlerarası etkileşimleri de beraberinde getirmiştir. Postmodernizm ile eleştirel bir düşünceyi ortaya koyan Fransız düşünür Jacques Derrida, metin okuma ve analiz yöntemi olarak geliştirdiği, 1960’lı yıllarda ortaya çıkan ve 70’li yıllarda sanat alanlarında kendini göstermeye başlayan yapısöküm kavramını disiplinlerarası sanat alanlarında alışık olduğumuz okumaların dışına taşıyarak tarafsız bir biçimde bakmamızı sağlamıştır. Derrida, yapısöküm metodu ile yapıtı bozarken yeniden anlamlandırma sürecini kurmaktadır. Derrida’nın ‘metin dışında hiçbir şey yoktur’ düşüncesinin temelini oluşturan yapısöküm metodu, yıkarken yeniden yapmayı hedeflemektedir. Yapısöküm, geleneksel yapıları ve yapısalcılığı reddeden bir düşünce sistemidir. Sorgulayan tavrı ile asıl düşünceyi ortaya çıkarmayı amaçlayan, kökte yatan yapıyı alt üst eden ve yeniden biçimlendirme yoluna giderek değişkenlik ve çatışma kavramlarını da gündeme taşımaktadır. Bir sanat yapıtında, düşüncede meydana gelen yapısöküm, yapıt üzerinde de bir tavır olarak kendini göstermekte ve algılanmaktadır. Bu bağlamda bozma ve parçalama eylemi olumsuz bir anlam içermemekle beraber günümüzde çağdaş seramik sanatı pratiklerinde de etkisini göstermiştir. Kilin farklı şekillendirme yöntemleri ile fiziksel ve kimyasal değişimleri seramik sanatını etkileyerek, yeni ifade biçimlerinin doğmasına neden olmuştur. Çalışma, kil malzeme ve yapısöküm metodunun tanımını yeniden yapmak değil, yaşadığımız yüzyılın ilk çeyreğine yaklaşırken kil malzeme ile yapısöküm kavramı üzerinden yeni ifade biçimlerine örnek oluşturan sanatçı ve yapıtlarının okumalarını yapmayı amaçlamaktadır.

Anahtar kelimeler: 21. yüzyıl, Jacques Derrida, Kil, Malzeme, Yapısöküm