Ḳāḍī ʿAbduʾllāh [öl. 1453?]’ın Muhtasar Aṭvār-i Mūsıḳī'si


Creative Commons License

Aslan Ü.

ESTAD Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi [Journal of Old Turkish Literature Researches], cilt.5, sa.1, ss.1-26, 2022 (Hakemli Dergi)

Özet

Mûsikî, birbirine benzemeyen çeşitli seslerden meydana gelen konser, birbiriyle
uyumlu olup olmadığı yönünden sesleri ve bu sesler arasındaki zaman sürelerini
araştıran riyazi bir ilim, îkâ devirlerinden biriyle tertip edilip kulağa yumuşak gelen
nağmelerin bir araya getirilmesi, sesler vasıtasıyla birbirini takip eden güzel hisleri
ifade etme sanatı, sesleri kulağa hoş gelecek şekilde tertip edilme sanatı, çıkardığımız seslerin ölçülü bir zamanda bir usulün düzenine uyarak hareket edip belirli bir yerde karar kılıp durması ve işitme gücümüze zevk vermesi olarak tarif edilmiştir. İslam dünyasında musikiye dair ilk eserler Abbasiler dönemine aittir. İlk İslam filozofu Yakub b. İshak el-Kındî musiki teorisi üzerine çalışmaları olan en eski müelliftir. Musikiyle ilgili on risalesinden yalnız dördü günümüze ulaşabilmiştir. el-Kındî ebced harflerine dayanan bir nota sistemi kurmuş, musikiyi mantık, felsefe, hesap, hendese ve hey’et ilimleriyle birlikte değerlendirmiştir. Daha sonra Ebu Nasr Muhammed elFarabî, Muhammed b. Ahmed el-Harezmî, Ebu
ʾl-Vefa el-Bûzcânî, 10. yüzyılda Basra’da ortaya çıkan İhvanu’s-Safâ topluluğu, Ebu Ali el-Hüseyin İbn Sina, Ebu Mansur el-Hüseyin İbn Zeyle, Ebu Ali Muhammed İbnüʾl-Heysem, Ebuʾl-Hakem elEndülüsî, Ebuʾl-Mecd Muhammed, Ebu Umame Muhammed İbnü’n-Nakkaş, Fahreddin er-Razi, Nâsireddin et-Tusi gibi müellifler eserleriyle musiki ilminin gelişimine katkı sağlamışlardır. Anadolu’da musiki konulu ilk Türkçe eserler Sultan II. Murad, Fatih Sultan Mehmed ve II. Bayezid devirlerinde telif edilmiştir. Onlardan biri de Kadı Abdullah’ın Atvâr-ı Mûsikî’sidir

Music has been descriped that concert consisting of various different voices, the
science of mathematical that studies whether sounds are compatible with each other
and the time periods between them, arranging with rhythm and bringing together softsounding tunes, art of expressing succesive good feelings through sounds, the sounds we make move in a measured time according to a sequence of operations and settle in a certain place and it pleases our hearing. The first works on music in the Islamic world belong to the Abbasid period. İshak al-Kindi who is the first Islamic philosopher is the oldest outhor working on music theory. Only four of his ten treatises on music have survived. al-Kindi established a notation system based on abjad letters and evaluated music together with the sciences of logic, philosophy, calculation,
mathematics and astronomy. Later, Abu Nasr Muhammad al-Farabi, Muhammad b.
Ahmad al-Harizmi, Abu al-Vafa al-Buzcani, Ikhwan al-Safa Community who they
emerged in teh 10th century, Abu Ali al-Husayn Ibn Sina, Abu Mansur al-Husayn Ibn
Zayla, Abu Ali Muhammad Ibn al-Haysam, Abu al-Hakam al-Andalusia, Abu al-Macd
Muhammad, Abu Umama Muhammad Ibn al-Nakkash, Fahr al-din ar-Razi, Nasir aldin al-Tusi and others contributed to the development of music science with their
works. The first Turkish works on music in Anatolia were copyrighted during the reign
of Sultan Murad II, Conqueror Sultan Muhammed and Bayazid II. One of them Kadi
Abd-Allah’s abridged music book named Atvar-i Musiki.