Akademik Veri Yönetim Sistemi
Internatıonal Congress of Academic Research, Bolu, Türkiye, 16 - 18 Eylül 2019, sa.1, ss.647-666
Öz Günümüzde halen uygulanmakta olan dokuma, örme, halı, kilim, ikat uygulamaları (çeşan, kutnu), batik uygulamaları (bervanik, bağlama batik, mumlu batik), kalıp baskı, oya, dantel, nakış vb. tekstil el sanatlarında farklı boyarmaddeler kullanılmaktadır. 19. Yüzyıl Sanayi Devrimine kadar kök boya, çivit otu, ceviz kabuğu, cehri, papatya gibi doğal boyarmaddeler ile boyanmaktaydı. Sanayi Devrimi sürecinde sentetik boyarmaddeler keşfedilmiş ve tüm tekstil sanayisinde, dolayısıyla el sanatlarında da sentetik boyarmaddeler kullanılmaya başlamıştır.
Dokuma ve örme ürünler yün, tiftik, ipekten üretildiğinde iplik boyanmasında genellikle asit boyarmaddeler, pamuk, keten, kenevir liflerinden üretildiğinde iplik boyanmasında genellikle reaktif boyarmaddeler; halı, kilim vb. yün, tiftik, ipek liflerinden üretildiğinde iplik boyanmasında asit boyarmaddeler; ikat -çesan pamuk liflerinden üretildiğinde iplik boyanmasında reaktif boyarmaddeler; ikat –kutnu ipek liflerinden üretildiğinde iplik boyanmasında asit boyarmaddeler, viskoz ipeği liflerinden üretildiğinde iplik boyanmasında reaktif boyarmaddeler; batik uygulamalarında pamuk, ketenden üretildiğinde soğukta boyayan reaktif boyarmaddeler, küp boyarmaddeler; ipekten üretildiğinde asit boyarmaddeler; oya, işleme, dantel vb. iplikleri pamuklulardan üretildiğinde reaktif boyarmaddeler; yazma baskıda pigment boyarmaddeler; bervanik baskıda ise indigo kullanılmaktadır. Bildiride tüm bu boyarmaddelerin özellikleri ve reçeteleri sunulacaktır.
Anahtar Kelimeler : El sanatları, boyama, iplik boyama, ikat-kutnu boyama, ikat-çesan boyama, iğne işi, dantel vb boyama, batik boyama, el baskı, bervanik.
Abstract Various dyestuffs have been used in textile handicrafts such as woven fabrics, knitted textile products, carpet, rug etc., needlework, lace, macrame etc., ikat applications (çeşan, kutnu), batik applications (bervanic, binding batik, waxed batik), mold printing which have been still produced nowadays. Until the Industrial Revolution in 19th Century, handicrafts were dyed with natural dyes such as madder, indigo, walnut shell, buckthorn, daisy etc. Synthetic dyestuffs were discovered during the Industrial Revolution and synthetic dyestuffs started to be used in all textile industry and therefore in handicrafts. Woven and knitted products from wool, mohair, silk fibres are generally dyed by acid dyes in yarn dyeing, and when produced from cotton, linen, hemp fibers are generally dyed by reactive dyes in yarn dyeing ; carpets, rugs etc. from wool, mohair, silk fibres are generally dyed by acid dyes in yarn dyeing; ikat-çesan is produced from cotton fibers is generally dyed by reactive dyestuffs in yarn dyeing; ikat – kutnu when produced from silk fibres is dyed by acid dyes in yarn dyeing, when produced from viscose silk fibres is dyed by reactive dyes in yarn dyeing; in batik applications by using cotton, linen etc., cold dyed reactive and vat dyes are used; acid dyes are used when produced from silk; needlework, embroidery, lace etc. from cotton, linen etc. are dyed by reactive dyes in yarn dyeing; pigment dyes are used in hand printing ; indigo is used in bervanic printing. Properties and recipes of all these dyestuffs will be presented.
Keywords: Handicrafts, dyeing, yarn dyeing, ikat-kutnu dyeing, ikat- çesan dyeing, needlework, lace etc. dyeing, batik dyeing, hand printing, bervanik.