Akademik Veri Yönetim Sistemi
MILLI FOLKLOR: INTERNATIONAL AND QUARTERLY JOURNAL OF FOLKLORE, cilt.18, sa.37, ss.145-158, 2023 (AHCI)
ÖZ
Takvim, Arapça kiyâm’dan düzeltmek, tanzim etmek ve yoluna koymak
anlamlarına gelir. İnsanların zamanı bilme, yaşantılarını düzenleme, olayları
sıralama, zamandan yararlanma gibi temel ihtiyaçlarından ve isteklerinden
ortaya çıkmıştır. Yüzyıllar boyunca her medeniyet önemli saydığı bir tarihi
başlangıç noktası kabul ederek Güneş veya Ay’ın hareketlerine göre takvim
sistemleri geliştirmiş ve gereksinimlerine göre takvimler hazırlamıştır. Bu
takvimlerden bir tanesi de dönemin Türk Edebiyatı muallimlerinden dil bilgisi
ve sözlük çalışmalarıyla da tanınan Pavlakis Melitopoulos tarafından yazılmış
1914 tarihli Takvim-i Ebedi’dir. Der-Saâdet (İstanbul)’te basılan bu
takvim 110 sayfadır. Karamanlıca veya Karamanlı Türkçesi olarak da
adlandırılan Grek harfli Türkçedir.
Takvimin “Bir Hakikat” ile başlayan ilk sayfasında Melitopoulos, Türkçenin
daha kolay öğrenilebilmesi ve metodik bir kitabın eksikliğinin giderilebilmesi
amacıyla eseri kaleme aldığını ifade eder. Başlık itibarıyla sade bir takvim gibi addolunsa da aslında takvimden öte
Karamanlıların inançlarını, sözlü kültür ürünlerini, gelenek ve göreneklerini
içeren folklorik bir malzeme niteliği taşımaktadır. Takvimde astrolojiye
dair bilgilerin yanında hikâyeler, şiirler, atasözleri,
vecizeler, hadisler de yer almaktadır. İnsanoğlunda geleceği öğrenmeye dair
bitmek bilmeyen bir istek ve merak vardır. Bu istek ve merak insanları Güneş,
Ay ve yıldızların hareketlerinden çeşitli hükümlere varmaya ya da şiddetli
yağmur yağması, gök gürlemesi, gökkuşağının görünmesi gibi birtakım tabiat olaylarından
hareketle geleceğe dair tahminlerde ve yorumlarda bulunmaya yöneltmiştir. Bu
hükümler, tahminler, yorumlar zamanla belli bir sistematiğe dönüşerek
yıldızname, falname, melheme ve takvim gibi eserlerde ya müstakil olarak ya da
kısmen yazıya aktarılmıştır. Pavlakis Melitopoulos’un Takvim-i Ebedi’si
de Devreler ve Müneccimlik bölümleriyle kısmen böyle bir eserdir.
Devreler; 1914 yılından 2137 yılına kadar 28 devreyi kapsar. Bu bölümde;
her bir devrede vuku bulabilecek meteorolojik olaylar, doğal afetler anlatılır.
Müneccimlik ise Burçlar, Sima-Çehre, Alâim-i Sema ve Raʿd (Gök
Gürlemesi) alt başlıkları içerir. Sırasıyla; on iki burca ve yüze (alın,
göz, kaş, burun, ağız, kulak) göre kişilik tahlili yapılır. Akabinde gökkuşağı
ve gök gürlemesi gibi tabiat hadiseleriyle ilgili inanışlar ve hükümler
bildirilir. On iki ay esas alınarak bu tabiat hadiselerinin gerçekleşmesi
durumunda, gelecek adına neye delalet ettiğinin cevabı verilir. Savaşlar,
kıtlık, salgın hastalıklar, isyan, doğal afetler, tarım, hayvancılık gibi
konularda yorumlarda ve tahminlerde bulunulur. Takvim sade bir dil ve üslupla
yazılmıştır. Bu çalışmada; Devreler (6-34) ve Müneccimlik (35-56)
bölümleri Grek harflerinden Latin harflerine aktarılmıştır. Metindeki
terimlerin ve bugünkü Türkçede yaygın olarak kullanılmayan kelimelerin “Sözlük”
başlığı altında bir listesi hazırlanarak anlamları yazılmıştır. Sonuç bölümünde
ise dil, edebiyat ve kültür incelemelerinde astroloji, atasözü, hikâye, şiir
gibi folklorik malzeme içeren bu tür takvimlerin tespitinin, neşrinin önemi
dile getirilerek değerlendirme yapılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Karamanlıca,
Takvim-i Ebedi, Pavlakis Melitopoulos, devreler, müneccimlik.
Takvim (Calendar), from the Arabic kiyâm,
means correcting, arranging and putting things in order. It was developed from
the basic need of people to know the time, to organize their lives, to put
things in order, and to make the best use of it. Throughout the centuries,
every civilization adopted a starting point of reference and developed calendar
systems based on the movements of the sun or the moon in order to serve their
needs. One example is the Takvim-i Ebedi, written in 1914 by Pavlakis Melitopoulos, one
of the Turkish teachers of the time, who was also known for his grammar and
dictionary studies. This 110-page work, written in Karamanlidika, was printed
in Istanbul. In the introduction (Bir Hakikat/ A Truth) of the calendar
Melitopoulos states that he wrote this book in order to develop an easier
method of teaching Turkish making up of such a book at the time. Although a
simple calendar, as implied in its title, it is actually a folkloric material
that includes the beliefs, the customs and the oral tradition of the Karamans,
rather than a calendar. In addition to information about astrology, the
calendar also includes stories, poems, proverbs, aphorisms, hadiths etc. Human
beings have the endless desire and curiosity to predict the future. This desire
and curiosity led people to draw
various conclusions from the movements of the sun, the moon and the stars, or
to make predictions and interpretations about the future based on natural
events such as heavy rain, thunder and the appearance of the rainbow. These
conclusions, predictions, and comments were written down systematically over
time either independently or partially in works such as yıldızname, falname,
melheme and calendar. A part of Pavlakis Melitopoulos’ Takvim-i
Ebedi contains such a work, with its sections on Devreler and Müneccimlik.
Devreler (Planet circles) covers 28 cycles from 1914 to 2137. In this
chapter; meteorological events and natural disasters that may occur in each
period are explained. Müneccimlik (Astromancy) includes the sub-titles
of Burçlar (Horoscopes), Sima-Çehre (Face), Alâim-i Sema (Rainbow) and Raʿd
(Thunderstorm). Respectively; personality analysis is done according to
twelve zodiac signs and facial characteristics (forehead, eyes, eyebrows, nose,
mouth and ears). In addition, beliefs and predictions related to natural events
such as rainbows and thunders are included. Depending on when these natural
events occur within the twelve months of the year predictions can be made about
the future. These predictions concerns subjects such as wars, famine,
epidemics, rebellions, natural disasters, agriculture and livestock breeding.
The calendar is written in a plain language and style. In this study; Devreler
(6-34) and Müneccimlik (35-56) sections were transcribed from Greek
letters to Latin letters. A list of terms and words from the text that are not
commonly used in today's Turkish and their meaning is contained under the
“Sözlük” section. In the conclusion part, the importance of the ascertainment
and publication of such calendars that contain folkloric materials such as
astrology, proverbs, stories and poems in language, literature and culture
studies has been evaluated.
Keywords
Karamanlidika, Takvim-i Ebedi, Pavlakis
Melitopoulos, planet circles, astromancy.