Folklor/Edebiyat, cilt.23, sa.91, ss.211-236, 2017 (Hakemli Dergi)
Kahve, toplumumuzda yüzyıllardır yoğun biçimde tüketilen ve
her kesimin beğenisini kazanan keyif verici bir içecektir. Sosyolojik manada
ise bir içecekten çok daha fazlasını ifade etmektedir. Zira hazırlanışı,
pişirilme usulleri, sunuş biçimleri ve bunlara bağlı olarak kendi etrafında
yarattığı birçok seremoni, teamül ve alışkanlıkla sosyal hayatımızın önemli bir
kültürel unsurudur. Aynı zamanda konukseverliğin göstergelerinden biri ve dost
sohbetlerinin sembolü olarak kabul edilmiştir. Birçok açıdan sıhhat verici
olduğuna inanılarak şifa amaçlı kullanılmış ve halk hekimliğinde kendisinden
faydalanılmıştır. Bunlar gibi birçok hususiyeti ile Türk kahve kültürü ve
zevki, kendisi de kültürün bir parçası ve aktarıcısı olan edebî ürünlerde yer
almıştır. Bu sebeple kahvenin sosyal hayatımızdaki yerinin, toplumsal
ilişkilerimize etkisinin ve günümüzde unutulmaya yüz tutmuş veya unutulmuş kahve
ile ilgili birçok âdet, gelenek ve göreneğin tespiti için edebiyata başvurmak gereklidir.
Hüseyin Rahmi Gürpınar, eserlerinde toplumumuzun sosyal hayatının ve gündelik
yaşantısının farklı görünümlerini, kültürel değerlerini ve zenginliklerini
ayrıntılarıyla yansıtan bir yazardır. Bu zenginliklerden biri de kahve
kültürüdür. Bu da çalışmamızın çıkış noktası olmuştur.
Bu çalışmada Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın roman, hikâye ve
tiyatro türünde kaleme aldığı eserlerde kahve ve kahve kültürü ile ilgili
unsurlar tespit edilmiş; ardından kahve pişirme usulleri, ikramı, içimi, tüketim
alanları ve biçimleri ile faydalarına dair birçok maddî ve manevî unsur tasnif
edilerek ve çeşitli örneklere başvurularak değerlendirilmiştir. Böylece Hüseyin
Rahmi gibi üretken ve içinde yaşadığı toplumun hususiyetlerini başarılı bir
şekilde eserlerine aksettiren bir yazarın gözünden ve kaleminden kültürel miraslarımızdan
biri olan kahvenin cemiyet hayatımızdaki yeri, sembolik değeri ve sosyolojik
konumu ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler:
Hüseyin Rahmi Gürpınar, kahve, kahve kültürü, içecek kültürü.
Coffee is a pleasurable drink that has been
consumed extensively for centuries by every part of our society, receiving
great appreciation. Socially, however, coffee means much more than just a
drink. Because; its preparation, its brewing, its service and the many rituals
it creates around itself, its behavior patterns and its habits are an important
cultural element of our social life. At the same time, it is considered as one
of the demonstrations of hospitality and a symbol of friendly conversations. In
many ways, it was believed to have healing qualities and it was benefited in
the folk medicine vastly. With many specialties such as these, Turkish coffee
culture and taste have taken its place in literary works which by themselves
are a part of the culture and in some ways mirror of the society. For this
reason, it is necessary to refer to the literary works in order to determine
the place of coffee in the social life of our society, its effect on our social
relations, and many customs and traditions related to today's tend to be
forgotten or already forgotten coffee. Hüseyin Rahmi Gürpınar is known as an
author that reflects different aspects of the social life and daily life of our
society, its cultural values and its riches in detail in his works. One of
these riches is the coffee culture. This has been the starting point of our
work.
In this study, elements related to coffee and
coffee culture were determined in the works of Hüseyin Rahmi Gürpınar which
were written in the format of novels, short stories and plays; followed by
classification of a variety of material and spiritual elements relating to
coffee brewing methods, its service, the way it was enjoyed, its consumption
areas and forms and their benefits, and all are assessed in reference to
various examples. Thus, it was attempted to unveil the place, symbolic value
and sociological position of coffee, one of our cultural heritages, from the
perspective and the pen of a productive writer such as Hüseyin Rahmi Gürpınar,
who reflects characteristics of the inhabitants of the society very successfully
in his works.
Keywords:
Hüseyin Rahmi Gürpınar, coffee, coffee culture, culture of beverages.