Akademik Veri Yönetim Sistemi
Prof. Dr. Mustafa Demirel Armağanı, Prof. Dr. Üzeyir Aslan,Prof. Dr. Hakan Taş, Editör, PA Paradigma Akademi Yayınları, Çanakkale, ss.355-373, 2023
ÖZET 1896 yılında yayımlanan İoannis İoannidis’in Kaisareia Mitropolitleri ve Maalumat-ı Mütenevvia adlı kitabında “Gerçi Rum isek de Rumca bilmez Türkçe söyleriz/ Ne Türkçe yazar okuruz ne de Rumca söyleriz/ Öyle bir mahludi hatt-ı tarikatımız vardır/ Hurufumız Yonanice, Türkçe meram eyleriz” dörtlüğüyle kendi dillerini tarif eden Karamanlıların okur yazarları, gerek el yazması gerekse matbu pek çok eser meydana getirmişlerdir: Halk hikâyeleri, şiirler, türküler, tarih, coğrafya kitapları, Avrupa edebiyatından çeviri eserler, takvimler, aziz biyografileri, imana ve ibadete dair kitaplar... Bu eserler üzerine yapılan analitik bibliyografya çalışmaları, bunların daha çok dinî içerikli yayınlar olduğunu göstermektedir. Karamanlıca ya da Karamanlı Türkçesiyle kaleme alınmış eserlerden bir tanesi de çalışmanın konusunu oluşturan Agios Tafos Destanı (Αγίος Τάφος Δεστάνη)’dır. 1900 yılında basılan 48 sayfadan müteşekkil eserin basım yeri belli değildir. Yazarı Kermirli** Papa İoannikios’tur. Dinî destan kategorisindeki Agios Tafos Destanı manzum ve beş bölümdür: Destan-ı Ierusalim (1-12), Validetullah Bikir Mariam’ın Yasına Dayir Beyidler (13-21), Hazret-i Avraam’ın Kurbanı (22-39), Ben-i Ademi İhdas Edenin İllah’ın Beyitleri (40-44), Validetullah Bikir Mariam’ın Alfaviton Üzre Methiesi Beyanindedir (45-48). Sade dille kaleme alınan eser, Türkçe kelime ve birleşik şekiller açısından oldukça zengin bir söz varlığına sahiptir. Metinde deyimler, atasözleri ve halk ağzına yakın Türkçe söyleyişlerin yanında Yunanca, Arapça, Farsça dinî terimler de yer almaktadır. Hristiyanlıkla ilgili bu terimlerin Arapça, Farsça ve hatta az da olsa Türkçe kelimelerle karşılanması dikkate şayandır. Bu çalışmada; Agios Tafos Destanı’nı terimler, deyimler, atasözleri başta olmak üzere söz varlığı açısından incelenmiş ve metinden seçilen örneklerle bir değerlendirme yapılmıştır. Anahtar Kelimeler: Karamanlıca, Kermirli Papa İoannikios, Agios Tafos Destanı, dinî manzum destan.
In Ioannis Ioannidis’s book Kaisareia Mitropolitleri ve Maalumat-ı
Mütenevvia, which was published in 1896, the literate people of Karamanlidhes
described their language with the quatrain “Although we are Rums, we do not know
Greek (Rumca) we speak Turkish. Neither do we write or read Turkish (i.e. in Ottoman
lettering), nor do we know Greek. We use a mixed way of writting. Our letters are
Greek but we express ourselves in Turkish”. Those intellectuals have created
many manuscripts and have printed books containg folk tales, poems, folk songs,
history, geography as well as, translated works from European literature,
calendars, saint biographies, books on faith and worship etc. Bibliographic analysis
on these works suggests that they are mostly religious publications.
One of the works written in Karamanlidika or Karamanli Turkish is Agios
Tafos Destanı (Αγίος Τάφος Δεστάνη) (The Epic Poem Holly Tomb (Holly Sepulchre))
which is the subject of this study. The location where this 1900’s, 48 pages’ publication
took place is unknown. The author is Kermirli***
Pope Ioannikios. The Agios Tafos Destanı falls within the category of religious
epic poems.It is in verse and has four parts: Destan-ı Ierusalim (The
Epic poem Jerusalem) (1-12), Validetullah bikir Mariam’ın Yasına Dayir
Beyidler (The Couplets Concerning the Mourning of the Virgin Mary, the Mother
of God) (13-21), Hazret-i Avraam’ın Kurbanı (Abraham's Sacrifice) (22-44),
Validetullah bikir Mariam’ın alfaviton üzre methiesi beyanindedir (Alphabetical
eulogy declaration of the Virgin Mary, The Mother of God) (45-48).
This work, albeit written in a plain language, has a very rich
vocabulary in terms of Turkish words and compound forms. In the text, besides
idioms, proverbs and folk Turkish sayings, there are also Greek, Arabic and
Persian religious terms. It is astonishing that these terms related to
Christianity, are met with Arabic, Persian and even little Turkish words. In
this study, selected examples from Agios Tafos Destanı is examined in terms of
vocabulary-especially terms, idioms and proverbs.
*** Kermir,
officially known as Germir (Konaklar between 1909-2000), is a settlement 6 km
away from Melikgazi district of Kayseri.