Akademik Veri Yönetim Sistemi
Yönetim ve Organizasyon Araştırmaları Dergisi, cilt.10, sa.2, ss.99-125, 2025 (Hakemli Dergi)
Bu çalışma, son dönemde Türkiye'de işletmecilik ve işletme eğitimi tarihi konulu akademik araştırmalara sıkça konu edilen Hamîdiye Ticâret Mektebi'nin ilk dönemine odaklanarak ve Osmanlı arşiv kayıtlarına dayanarak, mezkûr kurumun kuruluşunda, kapanışında ve yeniden açılışında okulun kurucu müdürü Grati Efendi'nin bir aktör olarak ne gibi bir rolü ve etkisi olduğunu incelemektedir. Belge çeviri yazılarına ve belge analizine dayanan araştırma, bu konudaki mevcut çalışmalardan, tarihyazımında aşağıdan bir bakışı tercih etmesi ve failliği devlete değil, yapı-aktör karşılıklı etkileşimi içinde ağırlıklı olarak aktöre atfetmesi ile ayrılmaktadır. Sonuçlar, geç Osmanlı'nın ticaret eğitimi veren ilk yükseköğretim kurumlarından biri olan Hamîdiye Ticâret Mektebi'nin kuruluşunda, devletin gördüğü lüzum ya da hissettiği ihtiyaçlar kadar, bu ihtiyacı bir fırsata dönüştüren Grati Efendi'nin kişisel çabasının da etkili olduğunu imlemektedir.
Analyzing the Ottoman archive records, this study focuses on the early period of the Hamîdiye Trade School, a topic that has frequently been explored in academic research on the history of business management and education in Turkey. It examines the role of the founding director, Grati Efendi, as a key figure in the establishment, closure, and reopening of the school. Based on document transcriptions and analyses, this research distinguishes itself from existing studies by adopting a history from below approach, attributing agency not only to the state but primarily to individual actors. The results imply that the personal effort of Grati Efendi was as effective as the role of the state in the establishment of Hamidiye Trade School, one of the first higher education institutions providing commerce education in the late Ottoman Empire.