Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, Revan 741’deki Sultan II. Osman (Fârisî) Dîvânı’nın Bezemeleri

Duran, GÜLNUR

doi:10.51592/kulliyat.1519576

Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, Revan 741’deki Sultan II. Osman (Fârisî) Dîvânı’nın Bezemeleri

Duran G.

KÜLLİYAT Osmanlı Araştırmaları Dergisi, sa.24, ss.117-127, 2024 (Hakemli Dergi)

Yayın Türü: Makale / Tam Makale
Basım Tarihi: 2024
Doi Numarası: 10.51592/kulliyat.1519576
Dergi Adı: KÜLLİYAT Osmanlı Araştırmaları Dergisi
Derginin Tarandığı İndeksler: Asos İndeks, Sobiad Atıf Dizini, Other Indexes
Sayfa Sayıları: ss.117-127
Açık Arşiv Koleksiyonu: AVESİS Açık Erişim Koleksiyonu
Marmara Üniversitesi Adresli: Evet

Dîvânlar, mesnevîler ve hamseler gibi en zengin tezhipli el yazması edebî eserlerin başında gelmektedir. Osmanlı padişahlarının İslam kültür ve edebiyatını çok iyi bildikleri ve pek çoğunun da şair olduğu bilinmektedir. Sultan II. Osman (d.1604-ö.1622) dîvân sahibi şair Osmanlı Sultanlarından biri olup, şiirlerinde Fârisî mahlasını kullanmıştır. Genç yaşta vefat eden Sultan'ın şiirleri yüksek bir edebî gücü yansıtmaktadır ve dili sadedir. Fârisî Dîvânı’nın bilinen üç nüshası vardır. Her üç nüsha da kaleme alındıkları devrin tezhip özelliklerini taşımaktadır. Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Revan 741’de kayıtlı olan 107 varaklı nüsha, en çok bilinen nüshadır. İlk 15 varağı yazılı ve tezhiplidir, geri kalan 92 varakda yazı sahaları boş bırakılmış, sayfa kenarlarındaki bezemeler devam ettirilmiştir. Dîvânlarda şiirlerin düz veya mâil satırlı yazılıyor olması, farklı sütun ve satır sayılarına bağlı olarak yapılan sayfa düzenlemeleri tezhipli kısımları meydana getiren unsurlar arasında yer almaktadır. Kitabın kabı, zahriyesi, serlevhası, ana başlıklar, ara başlıklar, koltuklar, satır ve sütun araları, kenarsuları ve hâtime sayfası dîvânlardaki müzehhep sahalardır. Bu makalede, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Revan 741’de kayıtlı olan Fârisî’nin şiirlerinin toplandığı Dîvân nüshasının tezhibi motif, desen, renk, üslûp özellikleri ve sayfa düzeni açısından incelenecektir.

Dīvāns are among the most richly illuminated manuscript literary works such as masnavîs and hamses. It is known that the Ottoman sultans knew Islamic culture and literature very well and many of them were poets. Sultan Osman II (b.1604-d.1622) was one of the poet Ottoman Sultans who owned a dīvān. He used the pseudonym Fārisī in his poems. The Sultan, who died at a young age, wrote a total of 119 His poems reflect a high literary power and his language is simple. There are three known copies of Fārisī's dīvān. All three copies bear the illumination characteristics of the period in which they were written.

The fact that the poems in the dīvāns are written in straight or mâil lines, and the page arrangements made depending on the number of different columns and lines are among the elements that constitute the illuminated parts. The book cover, frontispiece, the opening page, main headings, subheadings, seats, row and column breaks, margins, and finishpiece are the illuminated areas in the dīvāns. In this article, the motifs, patterns, colours, stylistic features and page layout of the illumination of the Topkapı Palace Museum Library Revan 741 copy of the dīvān, in which Fārisī's poems are collected, will be examined.