Akademik Veri Yönetim Sistemi
JOURNAL OF WORLD OF TURKS, cilt.16, sa.1, ss.199-217, 2024 (Scopus)
Kültürel değerlerin yansıması biçiminde görülen el sanatları asırlar boyu
toplumların yaşam tarzlarında ve sanat anlayışlarında önemli roller oluşturmuştur. Türk
kültüründe ve geleneğinde önemli bir yer teşkil eden bitkisel boyamacılık ve dokuma
sanatı oldukça zengin bir miras içermektedir. Bitkisel boyama doğadan elde edilen
çeşitli bitkilerin boyarmaddelerini kullanarak gerçekleştirilen boyamacılık işlemidir.
Doğal boyamacılık geçmiş dönemlerden günümüze kadar geleneksel biçimde
kullanılmış olan metotların ve reçetelerin uygulanması işlemidir. Bitki çeşitliliğinde
dünyanın en zengin bölgelerinden biri olarak görülen Anadolu’nun birçok bölgesinde
yüzyıllarca doğal boyarmadde üretilmiş ve özellikle tekstil alanında kullanılmıştır.
Geleneksel Türk el sanatları içerisinde bulunan dokumacılık kültürünün de bir parçası
olan bu boyarmaddelerin özellikle tarihi tekstillerde resterasyon ve konservasyon
uygulamaları açısından önemi büyüktür. İlgili çalışmalarda 16. ve 19. yüzyıl Türk
dokuma sanatındaki analizleri yapılmış eserlerin sarı renk veren boyarmaddelerin
uygulamaları tespit edilmiştir. Özellikle son yıllarda doğaya dönüşle birlikte bitkisel
doğal boyarmaddeler ve doğal boyamacılık ön plana çıkmıştır. Bu çerçevede çeşitli sarı
renk veren bitkisel boyarmaddeler kullanılarak geleneksel yöntem ve reçetelerle
boyama uygulamaları hedeflenmiştir. Bu çalışmada Cehri (Rhamnus Petiolaris),
Karamuk Kökü (Berberis Vulgaris), Andız/Bit Otu (İnula Viscosa L. Aition), Papatya
(Anthemis Chia), Muhabbet Çiçeği (Reseda luteola L.), Boyacı Sumağı (Cotinus
coggygria Scop) kullanılarak %100 yün iplerine uygulamalar yapılmıştır. Bitkisel
boyarmaddelerden doğal boyama işlemleri ve süreçleri sunulmuştur.
Handicrafts, seen as a reflection of cultural values, have played important roles
in the lifestyles and understanding of art of societies for centuries. The art of plant
dyeing and weaving, which has an important place in Turkish culture and tradition,
contains a very rich heritage. Plant dyeing is a dyeing process using dyes of various
plants obtained from nature. Natural dyeing is the process of applying methods and
recipes that have been used traditionally from past periods to the present. In many
regions of Anatolia, which is considered one of the richest regions in the world in terms
of plant diversity, natural dyestuffs have been produced for centuries and used
especially in the textile field. These dyestuffs, which are a part of the weaving culture
in traditional Turkish handicrafts, are of great importance in terms of restoration and
conservation applications, especially in historical textiles. In relevant studies, the
applications of dyestuffs that give yellow color to the analyzed works of 16th and 19th
century Turkish weaving art have been determined. Especially in recent years, with the
return to nature, plant natural dyes and natural dyeing have come to the fore. In this
context, dyeing applications with traditional methods and recipes are aimed, using
various yellow coloring plant dyes. In this study, Buckthorn (Rhamnus Petiolaris),
Barberry Root (Berberis Vulgaris), Locust (Inula Viscosa L. Aition), Chamomile
(Anthemis Chia), Lovewort (Reseda luteola L.), Painter's Sumac (Cotinus coggygria
Scop) Applications were made to 100% wool threads using Natural dyeing processes
and processes from plant dyes are presented