ÖZ: Bilindiği üzere İslamî eğitimin merkezinde Allah’ın ayetleri, Hz. Peygamber’in hadisleri ve bu ikisinin etrafında şekillenen Müslüman düşünürlerin eserleri yer almaktadır. Bu mezkûr kaynakların eğitici gücü ve dinamizmi sayesinde farklı ırklara mensup milletler, aynı idealler etrafında birleşerek tarihin akışı içerisinde dünyaya yön vermişlerdir. Bu noktada araştırılması gereken en önemli husus kanaatimizce, başta Kur’an olmak üzere bu kaynaklardaki eğitici ve dönüştürücü gücün temel sebeplerinin neler olduğunun tespitidir. Bu tespit bize, bugünün İslami eğitiminin nasıl olması gerektiğinin parametrelerini keşfetme konusunda da yardımcı olacaktır. Kanaatimize göre kaynaklarımızdaki bu gücün en önemli sebebi, hakikati anlatış/sunuş yöntemi, bir diğer deyişle hakikati ifade ediş biçimidir ki, bu da yoğun bir metaforik/temsîlî anlatım üslubunun hâkim ve etkili olmasıdır.

Bu sebeple günümüzde İslamî eğitim görevini ifa eden kişilerin, özellikle genç nesle ulaşabilmede ve onları ikna edebilmede, kaynaklarımızdaki temsili anlatım yoluyla insanları etkileme ve ikna etme gücünü günümüze taşıyabilmeleri elzemdir. Bir başka ifadeyle, söz konusu eğitimcilerimizin yapmaları gereken şey, Kur’an’ın temsili anlatım metodunu asrın idrakine sunabilmektir. Zira bu tür anlatımlarıyla Kur’an, dünyanın en etkili ve en hayret verici eğitimini gerçekleştirmiş ve bir vahşet toplumunu, bir medeniyet toplumuna dönüştürmüştür. Örneğin, yaşantılarında ticaret olgusuna büyük önem veren Mekke toplumuna bazı hakikatleri ticari kavramlar ve teşbihler eşliğinde anlatması, Kur’an’ın metaforlar ile anlatışının ve bu alandaki i’cazının müşahhas bir örneğini teşkil etmektedir. (bkz. Bakara, 16; Tevbe, 111; Saff, 10; Kâria, 6-8 vd.)

Yine Kur’an’da ve medeniyetimizin temel kaynaklarında iman/mü’min, küfür/kâfir ve nifak/münafık gibi teolojik konularla; yeniden diriliş, cennet ve cehennem gibi uhrevî konular anlatılırken yoğun bir temsîlî/metaforik anlatıma yer verildiğini görmekteyiz. Zira bu emsaller/metaforlar sayesinde muhatabın zihninde manalar daha kolay şekillenerek dağınık olan hususlar toplanmakta ve karışık olan şeyler imtizaç etmektedir.

Biz de İslam eğitimi alanında mesaisini harcayan eğitimcilerimize katkı sağlamak amacıyla hazırladığımız bu çalışmamızda, farklı seviyedeki örgün eğitim kurumlarında on iki yıl boyunca uygulayarak faydalı dönütler aldığımız bazı metaforları, şu ana başlıklar altında sunmaya gayret edeceğiz: I. İnanç-İbadet-Ahlak İlişkisine ve Bütünlüğünün Önemine Yönelik Metaforlar… II. Vahiy ve Peygamber Olgusuna Dair Metaforlar… III. İnsan ve Peygamber İlişkisine Yönelik Metaforlar… IV. Peygamber Kıssaları ve Kavimlerin Helâkine Yönelik Metaforlar… V. Kutsal Kitapların Gönderiliş Amaçlarına Yönelik Metaforlar… VI. Dünyadaki İnanç Gruplarını Açıklamaya Yönelik Metaforlar… VII. İbadet-İstikrar İlişkisine Yönelik Metaforlar… VIII. Günah ve Tövbenin Mahiyetine İlişkin Metaforlar… IX. Ebeveyn-Evlat İlişkisine Yönelik Metaforlar… X. Mahşer ve Ahiret Ahvaline Yönelik Metaforlar…