Osmanlı'da Kimsesiz Definleri: XVIII. Yüzyılda Üsküdar Örneği


Creative Commons License

Çetin E.

Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, sa.49, ss.121-158, 2023 (Hakemli Dergi)

  • Yayın Türü: Makale / Tam Makale
  • Basım Tarihi: 2023
  • Dergi Adı: Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi
  • Derginin Tarandığı İndeksler: TR DİZİN (ULAKBİM)
  • Sayfa Sayıları: ss.121-158
  • Marmara Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Bu makale, Osmanlı’da kimsesizlerin nasıl defnedildiklerine odaklanmaktadır. Dönem olarak XVIII. yüzyıl, mekân olarak ise Üsküdar seçilmiştir. Araştırmanın temel kaynağını Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi’nde yer alan belge ve defter serileri ile kadı sicilleri teşkil etmektedir. Konuyla doğrudan ilgisinden dolayı öncelikle kimsesiz mallarının tasarruf hakkına sahip olan beytülmâl birimlerinin mahiyeti incelenmiştir. Ardından çalışmanın mekânsal kapsamını oluşturan Üsküdar’a ait beytülmâl gelirlerinin hangi kurum ve kişiler tarafından tasarruf edildiği tespit edilmiştir. Üsküdar’da beytülmâl gelirlerine ait sınırların belirlenmesinin ardından bu hudutlar dahilinde kimsesiz definlerinin nasıl icra edildiği konusu üzerinde durulmuştur. Bu çerçevede; Üsküdar’ın yalnız olarak vefat eden insanları kimlerdi? Kimsesizler öldüklerinde bunların cenazelerine kimler sahip çıkıyordu? Yılda ortalama kaç kimsesiz vefat ediyordu? Bu insanların cenaze masrafları nasıl finanse ediliyor ve kimler eliyle defnediliyorlardı? sorularına cevap aranmıştır. Tespit edilebilen ölüm sayıları, vefat yerleri ve defin masraflarına ilişkin istatistik veriler de çıkarılmıştır. Ayrıca göç ve salgın hastalıklar ile ölüm oranları arasındaki ilişkiler de tespit edilmeye çalışılmıştır. 

This study is based on how the orphans were buried in the Ottoman Empire by focusing on XVIIIth century Üsküdar example. The main source of this study is the documents and notebooks in the Presidency Ottoman Archive and the Ottoman Court Records. In this context, firstly the character of the state treasury units who had the right of action for the orphan’s properties was examined. Then, which individuals and institutions dominated Üsküdar’s treasury revenues were discovered. After determining the scope of treasury incomes in Üsküdar, how the orphan burials were carried out within this context was examined. In this regard, these questions are tried to be answered, who were the orphans of Üsküdar, who organize their funerals, how many orphans died in a year, how the expenses were financed and who buried these people? The identified number of deaths, place of death and funeral costs were given statistically. The connection between migration and epidemic diseases and death rates are tried to be determined.