Akademik Veri Yönetim Sistemi
İSTANBUL ÜNIVERSITESI EDEBIYAT FAKÜLTESI TÜRK DILI VE EDEBIYATI DERGISI (TÜDED), cilt.62, sa.2, ss.683-707, 2022 (ESCI)
Osmanlı’nın son dönemleri ile Cumhuriyet’in ilk yıllarına tanıklık eden Raşid Efendi
(ö. 1945) hem kurra hafız hem şeyh hem de bir dilci idi. Eyüp’te bulunan Sertarikzâde
Tekkesi’nin şeyhliğini ifa ettiği gibi, birinci Türk Dili Kurultayı’na da aza olarak
katılmıştı. Oldukça velut bir yazar olan Raşid Efendi’nin geleneği takip ederek telif
ettiği eserler olmakla birlikte dil devriminden sonra ortaya koyduğu ve kendisinin
de özellikle vurguladığı şekliyle “sırf Türkçe” kaleme alınmış eserleri de vardır. Bu
eserler içerisinde, Raşid Efendi’nin mevlid kelimesini kullanmamak gayesiyle Türkçe
Doğum diye tesmiye ettiği bir mevlidi bulunmaktadır. 11’li hece ölçüsü ile beyit esaslı
kaleme alınan bu manzum metinde Raşid Efendi dönemin dil anlayışına uygun olarak
hiçbir Arapça ve Farsça kelimeye yer vermediğini iddia eder. Hatta peygamberlerin
isimlerini dahi Türkçe olmadıkları için anmaz. Bütün bu yeni ve değişik özelliklerine
rağmen Raşid Efendi’nin mevlidi, uzun soluklu mevlit geleneğimizin bir parçasıdır.
Bu makalemizde Raşid Efendi’nin kısaca biyografisine değinilerek, bugün müellif
hattı tek nüshası bilinen Türkçe Doğum adlı mevlid tanıtılacak, eserin mevlid geleneği
ile bağı ve eserde kullanılan Öztürkçe kelimeler üzerinde durulacaktır.
Rashid Efendi (d. 1945) witnessed the last years of the Ottoman Empire and the first
years of the Republic and was a reciter of the Quran, a sheikh, and a linguist. He
participated as a member in the first Turkish Language Congress while acting as the
sheikh of Sertarikzâde Sufi Lodge in Eyüp, Istanbul. Although Rashid Efendi as a
very prolific writer is seen to have written works in line with tradition, he also has
works that he wrote after the Alphabet Reforms that he stressed as being purely in
Turkish. Among these works is the mawlid Rashid Efendi titled Türkçe Doğum [The
Birth of Turkish] in order not to use the actual word mawlid. Rashid Efendi tried not to
include any Arabic or Persian words in this verse text in accordance with the period’s
understanding of language usage. Despite all these different new features, Rashid
Efendi’s mawlid is part of Türkiye’s long-standing mawlid tradition. This article will
briefly discuss the biography of Rashid Efendi, introduce his mawlid titled Türkçe
Doğum, of which only copy is currently known, and emphasize the connection of
the work to the mawlid tradition as well as the so-called purely Turkish words used
in the work.