Osmanlı Saray Kuyumculuğu ve Cilt Sanatı


Güneş G., Adaş M.

Uluslararası Süleymaniye Sempozyumu 2: Kapalıçarşı International Süleymaniye Symposium 2: The Grand Bazaar, İstanbul, Türkiye, 26 - 27 Ekim 2024, sa.19, ss.70-72

  • Yayın Türü: Bildiri / Özet Bildiri
  • Basıldığı Şehir: İstanbul
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.70-72
  • Marmara Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Osmanlıda birçok zanaat alanının evi olan İstanbul’un ünlü tarihi Kapalıçarşı’sı tarih kokan yapısı ile günümüzde hala çok ilgi çekmektedir. Çarşı kompleksi içerisinde yerleşmiş yüzlerce mesleğe ev sahipliği yapan bu tarihi yapı içinde, kuyumculuk ve cilt sanatı, imparatorluğun kültürel ve sanatsal zenginliklerini yansıtan önemli sanat alanları idi. Bu sanat dalları, Osmanlı sanat estetiğinin anlaşılması ve dönemin toplumsal yapısına dair bilgiler sunması açısından önem arz etmektedir. Bu iki sanat dalı sarayın sosyal ve kültürel yaşamında merkezi bir rol oynamış, kuyumculuk ve cilt sanatında imparatorluğun estetik anlayışını ve sanatsal zenginliğini yansıtan eserler üretilmiştir. Saray kuyumcuları; sultanlar ve yüksek rütbeli devlet adamları için özel olarak tasarlanmış mücevherat, ziynet eşyaları ve sorguçlar üretirken, bu eserlerde kullanılan malzemeler (altın, gümüş, değerli taşlar) ve işçilik, Osmanlı zanaatkârlığının incelik ve estetik anlayışını göstermesi yönünden büyük önem taşımıştır. Osmanlı sarayında kitap sanatı, bilgi ve kültür aktarımının yanı sıra estetik bir gösteriş aracı olarak da kullanılmıştır. Osmanlı Sultan hazinelerinden günümüze ulaşan eserler arasında değerli taşlarla bezeli kitap kapları bulunmaktadır. Birkaç istisna dışında büyük kısmını Mushafların oluşturduğu bu ciltler, döneminin kuyumculuk ve cilt sanatının nadide örnekleri arasındadır. Her biri Ehl-i Hıref-i Hassa içinde faaliyet gösteren zergerân ve mücellidân bölüklerinin iş birliğiyle üretilen eserler, hazine seksiyonunun önemli parçaları arasında yer almaktadır. Hazinede mevcut değerli taşlarla bezeli kuyumculuk örneklerinin çoğunluğu, Osmanlı devletinin sosyal, siyasi ve ekonomik olarak en güçlü olduğu 16. yüzyıla aittir. Bu çalışmada, Osmanlı saray kuyumculuğu ve kitap sanatları içinde yer alan cilt sanatının Osmanlı kültüründeki rolünü ve etkisini inceleyerek üretilen sanat eserlerinin akademik değerlendirilmesi amaçlanmaktadır. 

İstanbul’s renowned historical Grand Bazaar, which served as a hub for numerous crafts in the Ottoman Empire, continues to attract significant scholarly interest due to its richly historical architecture. This historic complex, home to hundreds of professions, prominently featured jewelry making and bookbinding as principal arts that exemplified the cultural and artistic richness of the empire. These art forms are significant for understanding Ottoman artistic aesthetics and providing insights into the social structure of the period. They played a central role in the social and cultural life of the palace, producing works that reflected the empire’s aesthetic sensibilities and artistic richness. Palace jewelers crafted jewelry, adornments, and aigrettes specifically designed for sultans and high-ranking officials, with the materials used (gold, silver, precious stones) and the craftsmanship showcasing the finesse and aesthetic sensibilities of Ottoman artisanship. In the Ottoman Palace, the art of bookbinding was used not only for the transmission of knowledge and culture but also as an aesthetic display Among the works that have survived from the Ottoman Sultan’s treasures are book covers adorned with precious stones. With few exceptions, these bindings, mostly consisting of Qur’ans, are among the exquisite examples of the period’s jewelry and bookbinding arts. Produced through the collaboration of the zergerân and mücellidân guilds, each functioning within the Ehl-i Hiref-i Hâssa, these works occupy an important place in the treasury section. The majority of the jeweled bookbinding examples present in the treasury, showcasing the finesse of Ottoman craftsmanship, date back to the 16th century, when the Ottoman state was at its zenith socially, politically, and economically. This study aims to academically evaluate the artworks produced by examining the role and impact of palace jewelry and bookbinding arts within Ottoman culture.