Aristotelesçi felsefenin temelinde yer alan illiyet/nedensellik fail, gâî, maddî ve surî illetler olan dört nedenin tespiti üzerine kuruludur. Dört neden için zorunlu olarak kabul edilmesi gereken ilkelerden birisi illetlerin sonsuza kadar gidemeyeceği ve onların bir İlk İllet’e dayanması gerektiğidir. Maddî illet, sureti kabul etmesi bakımından kâbil illet olarak da isimlendirilir. Bu bağlamda Aristoteles Metafizik/ Alfa Elatton’da iki örnek durum üzerinden kâbil illetlerin sonluluğunu ortaya koyar. İbn Sînâ ise eş-Şifâ/ el-İlâhiyyât’ta illetlerin sonluluğu meselesini ele alırken Aristoteles’in bahsettiği iki durum üzerinden hareket eder ancak bu açıklamayı kendi cevher teorisi çerçevesinde ortaya koyar. Bu bağlamda İbn Sînâ, Aristotelesçi açıklamanın kâbil illetlerin sonluluğunu eksiksiz ve kuşatıcı bir şekilde açıklayamadığına yönelik dört eleştiriyi, eleştiri sahiplerinin kim olduğunu belirtmeksizin, ayrıntılı bir şekilde cevaplar ve Aristotelesçi açıklamanın tutarlı ve yeterli olduğunu tespit eder. İbn Sînâ’ya göre Aristoteles’e yönelik eleştirilerin temel nedeni, kâbil illetlerin sonluluğuna ilişkin açıklamanın, “cevher olması bakımından cevherin ilkeleri (mebâdi)” hakkında olduğunun anlaşılmamasından kaynaklanmaktadır. Eleştirileri birbirine bağlayan temel hususlardan birisi cevherdeki değişime yönelik isti‘dâdın, değişim sonrasındaki unsurla ilişkisinin nasıl kurulacağının belirginleştirilememesidir. Bu makale, İbn Sînâ’nın Aristoteles’in kâbil illetlerin sonluluğuna dair açıklamasına yöneltilen eleştirilerin, bizzat İbn Sînâ tarafından Aristoteles’in anlatısında tespit edilen boşluklar olarak yorumlanabileceği ve filozofun söz konusu eleştirileri kendi cevher ve isti‘dâd teorisini tahkim etmek üzere kurgulayıp cevapladığını ortaya koymayı amaçlamaktadır.
Causality, at the heart of Aristotelian philosophy, is based on determining four causes: efficient, potential, material, and formal causes. One of the principles that must necessarily be accepted for the four causes is that the causes cannot go on forever and must be based on a First Cause. The material cause is also called the capable cause because it accepts form. In this context, Aristotle in Metaphysics/Alpha Elatton reveals the finiteness of potential causes through two examples. In al-Shifā/ al-Ilāhiyyāt, Ibn Sīnā, on the other hand, deals with the finiteness of causes through the two cases mentioned by Aristotle. Still, he presents this explanation within the framework of his theory of substance. In this context, Ibn Sīnā responds in detail to the four criticisms that the Aristotelian explanation fails to explain the finitude of the potential causes entirely and comprehensively, without specifying who the critics are, and determines that the Aristotelian explanation is consistent and sufficient. According to Avicenna, the main reason for Aristotle’s criticisms is that the explanation of the finitude of the potential causes is based on the “principles of substance (mabādi) in terms of its being substance.” The main issue that binds the criticisms together is the lack of clarity on establishing the relationship between the isti'dā' for change in the substance and the element after the change. One of the main issues that binds the criticisms together is the lack of clarity on establishing the relation between the isti'dād for the change in substance and the element after the change. This article aims to show that Ibn Sīnā’s criticisms of Aristotle’s account of the finitude of the potential causes can be interpreted as gaps identified by Ibn Sīnā himself in Aristotle’s account and that the philosopher constructs and responds to these criticisms to fortify his own theory of substance and isti‘dād.
