Akademik Veri Yönetim Sistemi
Motif Akademi Halk Bilimi Dergisi, cilt.14, sa.35, ss.836-851, 2021 (Hakemli Dergi)
İslam
tarihinde ve Müslümanların zihninde önemli bir yeri olan Hz. Fâtıma, sözlü ve
yazılı kaynaklarda ele alınmış örnek bir şahsiyettir. Türk-İslam edebiyatında,
toplumun tasavvuruna ait Hz. Fâtıma algısı, söyleyen/yazan kişilerce
anlatılarak günümüze kadar taşınmıştır.
Folklor
ürünleri, zamanla değişim/dönüşüm geçirerek farklı tür ve şekillerle yeniden
üretilebilmektedir. Yazılı kültür ortamı, sözlü halk anlatı geleneğini
değiştirmiş ve icrasında farklılaşmalara yol açmıştır. Sözel kültür ortamları
arasındaki geçişlerde anlatıcının oluşturduğu ara sözler, bir ara türün
oluşmasına katkıda bulunmuştur.
Eşiksel
(Liminal) kelimesi, sözlü ve yazılı kültür arasındaki geçirgenliği belirtmek
üzere kullanılmakla beraber, metin olarak; hem sözlü anlatıları hem de
anlatılmak üzere yazıya geçirilen eserleri göstermektedir. Halk arasında Hz. Fâtıma;
Hz. Muhammed’in neslinin devamını sağlayan tek evladı oluşu, doğumu, evliliği,
örnek yaşantısı, çocukları ve ölümü gibi konular dolayısıyla her ortamda
anlatılan dinî bir kişiliktir. Rivayetler vasıtasıyla sözlü kültürde taşınan
Hz. Fâtıma anlatıları, daha sonra yazıya geçirilmiş ve değişime uğramıştır. Ancak
Hz. Fâtıma ile ilgili bir kısım bilgilerin sözden yazıya geçirilirken ve
anlatılmak üzere kaleme alınırken kimi olayların birbirini tamamladığı,
desteklediği, kronolojik bir düzene sokulmaya çalışıldığı görülmüştür.
Çalışmanın
kapsamı; konusu çerçevesinde, kimi saha çalışması verilerine, yayınlanmış ve
yayınlanmamış metinlere dayanmaktadır. Çalışmada W. J. Ong’un sözlü ve yazılı
anlatımı içeren sözel iletişim teriminden hareketle;
söylemlerarasılık/metinlerarasılık bakış açısı kullanılmış ve Hz. Fâtıma hakkındaki
anlatıların, eşiksel metinlere katkısı değerlendirilmiştir. Sözel kültüre ait
veriler; icra, muhteva ve yapı bakımlarından ele alınıp incelenmiştir.
Bu
çalışma ile Hz. Fâtıma hakkındaki sözel anlatıların, nesilden nesile
aktarılırken çağın, anlatıcı ve dinleyici ortamının özelliklerine göre yeniden
şekillendirildiği, toplumda örnek şahsiyetler olarak kabul edilen kutsal
kişilere ait düşünme ve konuşma ile ilgili parçaların birbirini tamamladığı
gösterilmiştir.
Fatima, who has an important place in the history of Islam and in the minds of Muslims, is an exemplary person handled in oral and written sources. In Turkish-Islamic literature, the perception of Fatima about the imagination of the society has been conveyed to the present day by people who say / write.
Folklore
products can be reproduced in different types and shapes by changing /
transforming over time. The written culture environment has changed the oral folk
narrative tradition and caused differentiation in its execution. The digressions created by the narrator in the
transitions between oral cultural environments contributed to the formation of
an intermediate type.
Although
the word Liminal is used to indicate the permeability between verbal and
written culture, as a text; It shows both the oral narratives and the works
written to be told. Fatima
among the people; He is a religious personality that is explained in every
setting because of the issues such as being the only child of the prophet
Muhammad's family, his birth, marriage, exemplary life, children and death. The Fatimah narratives, which were carried in the oral
culture through rumors, were later written down and changed. However, while some of the information about Fatima are being
written from word to word and written to be told, it has been observed that
some events complement, support each other and try to put them in a
chronological order.
The
scope of the study; It is based on some fieldwork data, published and
unpublished texts. In the study Based on W. J. Ong's verbal
communication term, which includes verbal and written narration, the
interdiscursivite / intertextuality perspective was used and the contribution
of digressions in the narratives about Fatima to the threshold texts was
evaluated. Verbal
culture data; It has been handled and examined in terms of execution, content
and structure.