Akademik Veri Yönetim Sistemi
5th International Congress on Public Health, İstanbul, Türkiye, 13 - 18 Aralık 2021, cilt.1, sa.1, ss.1
Giriş
ve Amaç: Uyku
insan sağlığı için hayati öneme sahip olan biyolojik bir gerekliliktir. Uykunun
hafıza, bağışıklık sistemi gibi vücudun temel işlevlerinde önemli derecede
destekleyici rolü olmakla beraber yetersiz ve kalitesiz uyku bireylerin sosyal
yaşamlarını olumsuz etkilerken kardiyovasküler sistem hastalıkları, obezite,
depresyon gibi birçok rahatsızlığa sebep olabilmektedir. Uyku kalitesi, uykunun
verimliliği olarak açıklanmakta ve öznel uyku kalitesi, uyku gecikmesi, uyku
süresi, alışılmış uyku etkinliği, uyku bozuklukları, uyku ilacı kullanımı ve
gündüz disfonksiyon bileşenlerinden oluşmaktadır. Uyku hijyeni ise uykuyu
kolaylaştıran davranışların kazanılması ve uykuyu olumsuz etkileyecek
davranışlardan kaçınma olarak tanımlanabilir. Uyku hijyeni uygulamaları, uyku
kalitesini arttırmak için önemlidir. Uyku kalitesinin düşük olması öğrencilerde
akademik performansın ve verimliliğin düşmesine sebep olabilmektedir. Bu nedenle
öğrenciler arasında uyku hijyeninin sağlanması ve uykunun kalitesinin
arttırılması oldukça önemlidir. Bu çalışmada İstanbul’da kamuya ait bir üniversitenin
tıp fakültesi öğrencilerinin uyku hijyeni ve uyku kalitesinin değerlendirilmesi
amaçlanmıştır.
Gereç
ve Yöntem: Çalışmanın tipi kesitsel olarak planlanmış,
ancak pandemi koşulları nedeniyle örnekleme çıkan bireylere ulaşılamamış, tüm
öğrencilere anket gönderilmiş ve gönüllü bireyler çevrimiçi olarak çalışmanın
anketini yanıtlamışlardır. Bu çalışmamızın bir kısıtlılığı olarak
nitelendirilebilir. Çalışmamız Eylül-Ekim
2021 tarihleri arasında İstanbul'da yapılmıştır. Çalışmanın evreni toplam 1523 kişi
olan İstanbul’da kamuya ait bir üniversitenin tıp fakültesinde eğitim gören tüm
öğrencilerden oluşmaktadır. Çalışmanın örneklemi 307 öğrenci olarak
belirlenmiştir. Bağımsız değişkenler; cinsiyet, yaşanılan yer, sınıf, vücut
kütle indeksi, kronik hastalık varlığı ve uyumadan önce ekran kullanımıdır.
Bağımlı değişkenler ise uyku kalitesi ve uyku hijyenidir. Çevrimiçi uygulanan 36
soruluk ankette sosyo-demografik sorular, Uyku Hijyen İndeksi ve Pittsburgh
Uyku Kalitesi İndeksi bulunmaktadır. İstatistiksel analizde Pearson Ki-kare,
Kruskal Wallis, Mann-Whitney U ve Spearman korelasyon testi kullanılmıştır.
Veriler ortalama± standart sapma, ortanca (IQR) olarak verilmiştir. Çalışmamızın
etik kurul onayı ilgili üniversitenin Tıp Fakültesi Etik
Kurulu'ndan 03.09.2021
tarih ve 09.2021.1061 protokol numarası ile alınmıştır.
Bulgular: Çalışmaya sınıflar arasında
benzer oranlarda olmak üzere toplam 317 öğrenci katılmıştır. Çalışmaya katılan
öğrencilerin %51,7’si (n=164) kadın, %48,3’ü (n=153) erkektir. Katılımcıların,
Pittsburgh Uyku Kalitesi İndeksi puan ortalaması 5,74 ± 2.63 olup, ortancası
5,00 (4-7)’dir. Pittsburgh Uyku Kalitesi İndeksi’ne göre kadınların 119’u
(%58,6), erkeklerin 84’ü (%41,4) olmak üzere toplam 203 katılımcının (%64,0) kötü uyku kalitesine sahip olduğu
görülmüştür. Cinsiyet ile uyku kalitesi arasında istatistiksel olarak anlamlı fark
bulunmuştur (p=0,001). Uyku kaliteleri sınıfa göre karşılaştırıldığında
1.sınıfların %13.8’i, 2.sınıfların %11.8’i, 3.sınıfların %16.3’ü, 4.sınıfların %20.2’si,
5.sınıfların %17.7’si ve 6.sınıfların %20.2’sinin kötü uyku kalitesine sahip
olduğu görülmüştür. Sınıf ile uyku kaliteleri arasında istatistiksel olarak
anlamlı fark bulunmuştur (p=0,039). Uyumadan önce daha fazla ekran maruziyeti
olanların uyku kalitesi daha düşük çıkmıştır. Ekran kullanımı ile uyku kalitesi
arasında istatistiksel olarak anlamlı fark bulunmuştur (p=0,007).
Yaşanılan
yer, vücut kütle indeksi ve kronik hastalık varlığı ile uyku kalitesi arasında
istatistiksel olarak anlamlı fark bulunmamıştır (sırasıyla p=0,130; p=0,877;
p=0,144).
Erkek
katılımcıların Uyku Hijyeni İndeksi puan ortancası 30,00 (25-35) kadın katılımcıların
puan ortancası ise 32,00 (27-37) olarak bulunmuştur. Cinsiyet ile uyku hijyeni
arasında istatistiksel olarak anlamlı fark bulunmuştur (p=0,019). Uyku hijyeni
sınıfa göre kıyaslandığında 3.sınıf öğrencileri 35,00 (30-38) ile en yüksek puan
ortancasına, 5.sınıf öğrencileri ise 29,00 (24-34) ile en düşük puan
ortancasına sahiptir. Sınıf ile uyku hijyeni arasında istatistiksel olarak anlamlı
fark bulunmuştur (p=0,012).
Pittsburgh Uyku Kalitesi İndeksi ile Uyku Hijyeni İndeksi
(rho=0,406, p=0,001) pozitif yönde zayıf düzeyde korelasyon göstermektedir.
Sonuç
ve Öneriler: Kadın
öğrenciler başta olmak üzere tıp fakültesi öğrencilerinin uyku kalitesi ve uyku
hijyeninin büyük ölçüde kötü olduğu görülmüştür. Üniversite öğrencilerinde uyku
kalitesini olumsuz etkileyen faktörlerin belirlemesine yönelik ileri
incelemeler yapılmalı, öğrencilerin uyku kalitesi ve uyku hijyenine yönelik
bilgi ve farkındalıklarını arttıracak eğitim programları planlanarak gerekli
destek sağlanmalıdır.
Anahtar
kelimeler: Tıp Fakültesi
öğrencileri, Uyku hijyeni, Uyku kalitesi