Akademik Veri Yönetim Sistemi
3.Uluslararası Eğitim ve Değerler Sempozyumu (İSOEVA), İstanbul, Türkiye, 10 - 13 Ekim 2019, ss.111-124
İslam öncesi dönemde Antiochia, İslamiyet
döneminde Antakiye, Ku’rân-ı Kerim’in iki yerinde karye ve medine ifadeleri ile
adlandırılan kent, Arap ve batı kaynaklarında bir su şehri (el- Şahhâha) olarak
geçmektedir. Antakya, şark ve garp arasında gerçekleştirilen ticarette önemli
bir misyon üstlenmiştir. Kent, şarklılar tarafından cennet gibi görülen Şam’dan
sonra Suriye’nin en latif şehri olarak kabul edilmektedir. Bundan dolayı bu
çalışma da II. Abdülhamid döneminde yayınlanmaya başlayan Maârif Salnâmeleri’ndeki
bilgiler ışığında Halep Vilâyetine bağlı Antakya Sancağı’nda eğitim-öğretim
faaliyetleri incelenmiştir. Bu kapsamda nitel araştırma
yöntemlerinden doküman incelemesi tekniği kullanılarak 1898-1904 tarihli
salnâmelerdeki veriler Osmanlıcadan günümüz Türkçesine çevrilmiştir. Daha sonra
Antakya Sancağı ve İskenderun kazasındaki iptidai (sıbyan/ilkokul) ve rüşdiye
(ortaöğretim) derecesindeki mevcut okullar, görevliler, öğretici kadrosu,
okutulan dersler, öğrenci ve hademe sayıları, medreseler, kütüphaneler
hakkındaki bilgiler kategorilere ayrılarak incelenmiştir. İskenderun
kazasında 5, Antakya Sancağı’nda 20 adet iptidai okul olup İskenderun ve
Antakya Mektep rüşdiyelerinin mevcut olduğu tespit edilmiştir. Bu okullar
H.1310/M.1892-1893 yılında inşa edilmiştir. Okul ve medreselerdeki öğrenci
sayılarına bakıldığında yıllara göre dalgalanma yaşandığı gözlemlenmiştir. 1899-1900
yılında 8; 1900/01-1903/04 yıllarında 12 medrese mevcuttur. 1898/99-1903/04
zaman aralığında ise Antakya’da Rauf Efendi adında yalnız bir adet kütüphanenin
mevcut olduğu bulgular arasındadır.
Keywords: Antakya Sancağı, Eğitim, İptidai ve
Rüşdi, Medrese-Kütüphane.