Derkezlî’nin Hülâsatü’l-‘ucâle İsimli Eserinde Lahn ve Çağdaş Oryantalist Yaklaşımda Kur’an Tilâveti Konusu


Creative Commons License

KIZILASLAN İ.

DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, cilt.0, sa.54, ss.147-172, 2021 (Hakemli Dergi) identifier

Özet

Her topluluk, kendi mümeyyiz vasıflarını ortaya koyan kavramları ve dil yapısını korumayı gaye edinmiştir. Bunu başaran milletler, diğer topluluklar arasında saygınlıklarını daima muhafaza etmişlerdir. Müslümanların erken dönemlerden itibaren Kur’an’ın okunma kâidelerini belirlemeye yönelik çalışmaları da bu gayeyi gerçekleştirmeye yöneliktir. Lahn, hata demektir. Meramı anlatmak için kullanılan kelimelerin, o dilin fonetiğine göre seslendirilmesi, mananın doğru bir şekilde anlaşılması açısından büyük önemi haizdir. Bu yüzden başta Arap dilcileri olmak üzere kıraat ve tecvîd âlimleri Kur’an kelimelerini oluşturan harflerin lâzimî ve ârizî sıfatlarını belirleyerek lahnin önüne geçmeye çalışmışlar ve Kur’an’ın korunmuşluğuna bu şekilde katkıda bulunmaya gayret etmişlerdir. Bu âlimlerden bir tanesi de Derkezlî’dir. Bu çalışma, tecvîd ilminin bu önemli meselesini Derkezlî’nin Hülâsatü’l-‘ucâle isimli eserini merkeze alarak incelemeyi hedeflemektedir. Her ne kadar bu kavram üzerinde çok çalışmalar yapılmış olsa da Derkezlî’nin, konuları ele alış tarzı ve ulaştığı sonuçlar açısından türünün diğer örneklerinden farklı bir üslûbu içeren eseri ilk defa incelenmektedir. Dolayısıyla lahn konusunun genel çerçevesini vermek bir mukayese imkânı sağlaması açısından önem arz etmektedir. Buna paralel olarak oryantalistlerin Kur’an tilâvetine dair yaklaşımları ilmi bir mukayese imkânı vermesi amacıyla incelenecektir. Oryantalist yaklaşıma göre, tecvîd kurallarının belirlenmesi okuyuşta birlik sağlamaya yönelik bir çabadır. Aynı zamanda bu yaklaşımda, Kur’an tilâvetine dair yapılan işleri siyâsî bir hedefe yönelik olarak anlama yoluna gidilmiştir. Buna yönelik olarak çağdaş oryantalistler, Endonezya gibi bazı nüfusu yoğun İslam ülkelerinde Kur’an tilâvetinin toplumda oluşturduğu etkiye dair incelemeler yapmışlardır. Bu makalede, konunun kültürel ve toplumsal yansımalarına dair bu oryantalist değerlendirmeler de incelenecektir.

Each community has aimed to preserve the concepts and language structure that reveal their distinctive qualities. The nations that have achieved this have always maintained their dignity among other communities. Muslims have taken steps towards this goal since early times. Lahn means “mistake”. Arabic linguists, recitation and tajwīd scholars have tried to prevent the sarcophagus by determining the necessary and accidental attributes of the letters that make up the words of the Qur'an, and have tried to contribute to the preservation of the Qur'an in this way. One of these scholars is Darkazlī. This study aims to examine this important issue of the science of tajwīd by centering Darkazlī's work called Khulāsat'l-'ucāla. Although there have been many studies on this concept, Darkazlī's work, which includes a different style from other examples of its kind, is examined for the first time in terms of the way he handles the subjects and the results he reaches. Therefore, it is important to look at the subject of lahn with its general framework in terms of providing a comparison opportunity. Parallel to this, the approaches of orientalists to the recitation of the Qur'an will be examined in terms of providing an opportunity for scientific comparison. The orientalist approach sees the determination of the rules of tajwīd as an effort to provide unity in reading. At the same time, he tried to understand the works related to the recitation of the Qur'an with a political goal. To this end, contemporary orientalist studies examine the impact of the Qur'anic recitation on society in some densely populated Islamic countries such as Indonesia. In this article, these orientalist evaluations of the cultural and social reflections of the subject will also be examined.