Akademik Veri Yönetim Sistemi
SÜRGÜNÜN 75. YILINDA AHISKALI TÜRKLER, İstanbul, Türkiye, 16 - 17 Kasım 2019, ss.140-161
Özet
Ahıska, Gürcistan’ın Türkiye sınırında yer alan ve Samtshe-Cavaheti olarak
isimlendirilen 6413 km2 alan kaplayan coğrafi bir bölgedir. Ahıska’da
demografik yapının değişimi 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşıyla başladı.sürgünlerle demografik yapıdaki değişim istatistiki verilerle ortaya
konulmaya çalışıldı.
Anahtar Kelimeler: Ahıska, Demografik Yapı, Göç, Ermeni Nüfus.
Rus ordusunun 17 Ağustos 1828’de Ahıska kalesini kanlı muharebeler
sonrası ele geçirmesiyle bölgede Osmanlı yönetimi son buldu. Ahıska ve
çevresi 1829 Edirne Antlaşması ile Rus sınırlarına dahil edildi.
Rusya, İran ve Osmanlı’ya karşı kazandığı muharebelerden sonra yapılan
Türkmençay (1828) ve Edirne (1829) antlaşmalarının ilgili maddelerine
dayanarak bölgeye İran ve Osmanlı Devleti’nde yaşayan Ermenileri göç
ettirdi. Rusya bölgeye Türk ve Müslüman nüfus yerine, kendine daha sadık
olacağını düşündüğü Ortodoks Hıristiyan olan Gürcü ve Ermeni nüfusu
iskan ederek Güney Kafkasya’da siyasi olarak kalıcı olmayı hedefledi.
Ahıska Coğrafyasına bir yandan Ermeni ve Gürcü nüfus iskan edilirken,
diğer taraftan da Ahıska Türkleri Rus baskısına dayanamayıp tarihi süreçte
Anadolu’ya göçmeye başladı. Nitekim, 1853-1856 Osmanlı-Rus Savaşı’nda
Osmanlı Devleti’ne yardım eden Ahılkelek ve Ahıska Türklerinin bir
kısmının savaş sonrasında Rus katliamından kurtulmak için Erzurum’a
sığınmaları da bölgedeki nüfus yapısının değişmesinde etkili olmuştur.
Benzer durumlar 93 Harbi olarak bilinen 1877-78 Osmanlı Rus Savaşı ve I.
Dünya Savaşı sırasında (1914-1918) da yaşanmıştır. Bölgede çoğunlukta
bulunan Türk ve Müslüman ahali savaşlar ve göçler neticesinde nüfus
olarak azınlığa düştü. II. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Stalin’in emriyle
1944’de Ahıska Türklerinin anavatanlarından toplu olarak sürgün
edilmesiyle de bölgedeki Türk varlığı tamamen sonlandırıldı.
Gürcistan içinde yer alan Samtskhe-Cavaheti bölgesinde 2002 verilerine
göre toplam 207.598 olan nüfusun, yaklaşık % 54’ünü Ermeniler 113.347 ve
geri kalanını da Gürcüler oluşturur. Ermeni nüfusu Ninotsminda ve
Ahılkelek bölgelerinde ezici çoğunluğa sahiptir. Bu çalışmada, Ahıska
Coğrafyasında 1828’den günümüze kadar olan dönemde savaşlar, göçler ve
Abstract
Akhaltsikhe, called and Samtshe-Javakheti is located in Georgia's border
with Turkey is a geographical area covering 6413 km2. The change of the
demographic structure in Ahıska began with the 1828-1829 Ottoman-
Russian War. After the Russian army seized Ahiska castle on 17 August
1828 after bloody battles, Ottoman rule ended in the region. Ahıska and its
environs were included in the Russian borders with the Treaty of Edirne in
1829.
After the battles against Russia, Iran and the Ottomans, Turkmençay (1828)
and Edirne (1829) settled the Armenians living in Iran and the Ottoman
Empire based on the relevant articles of the treaties. Russia aimed to be
politically permanent in the South Caucasus by settling in the region the
Georgian and Armenian population of Orthodox Christians, who thought it
would be more loyal to itself than the Turkish and Muslim population.
While the Armenian and Georgian populations were inhabited on the one
hand, the Ahiska Turks could not resist the Russian pressure and started to
migrate to Anatolia in the historical process. As a matter of fact, the fact that
some of the Ahılkelek and Ahıska Turks, who helped the Ottoman Empire
in the Ottoman-Russian War of 1853-1856, took refuge in Erzurum in order
to get rid of the Russian massacre after the war was also effective in
changing the population structure in the region. Similar situations occurred
during the 1877-78 Ottoman Russian War and World War I (1914-1918),
known as the 93 War. The majority of Turkish and Muslim population in
the region fell to minority as a result of wars and migrations. Towards the
end of World War II, with the order of Stalin, the mass exile of Ahiska
Turks from their homelands in 1944, the Turkish presence in the region was
completely terminated.
In the Samtskhe-Cavaheti region in Georgia, according to 2002 data, 54% of
the total population was 207,598 Armenians (113,347) and the rest
Georgians (94,251). The Armenian population has a large majority in
Ninotsminda and Ahilkelek regions. In this study, the changes in
demographic structure with wars, migrations and exiles in the period of
1828 to the present day in Ahıska Geography are tried to be put forward
with statistical data.
Keywords: Georgia, Ahıska, Demographic Structure, Migration.