Bulut motifi ve Osmanlı sanatındaki ilk örnekleri


Creative Commons License

Doğanay A.

Divan İlmi Araştırmalar Dergisi, cilt.4, sa.6, ss.225-234, 1999 (Hakemli Dergi)

  • Yayın Türü: Makale / Tam Makale
  • Cilt numarası: 4 Sayı: 6
  • Basım Tarihi: 1999
  • Dergi Adı: Divan İlmi Araştırmalar Dergisi
  • Derginin Tarandığı İndeksler: TR DİZİN (ULAKBİM)
  • Sayfa Sayıları: ss.225-234
  • Marmara Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Türk san’atında XV. asırdan sonra müstesna bir yere sahip olan bulut motifinin tezyînâtımıza Çinkültüründen geçtiği bilinmektedir.

Çin san’atında bilhassa inanca dayalı olarak zuhûr edip gelişen bulut motifi XV. asır Herat ve Şiraz Ekolü’nün sıkça kullandığı bir bezeme unsurudur.

Bulut motifi, Türk tezyînî san’atlarında Fatih Sultan Mehmed zamanında kullanılmaya başlayıp, II. Bâyezid zamanında yaygınlık kazanmıştır. Osmanlı tarzındaki klâsik örneklerine ise XVI. asrın ikinci yarısında rastlanmaktadır. Bu motif, mutfak eşyalarından savaş aletlerine, duvar çinilerinden kuyumculuk işlerine varana kadar her sahada kendisine yer bulmuş ve en parlak devrini Osmanlı İznik çinileriyle yaşamıştır. Daha çok dolantı ve yığma bulut halinde bulunan bu bezek, yalnız başına kompozisyonlar oluşturabileceği gibi diğer nebâti motiflerle beraberce de uyum içerisinde terkibât oluşturabilmektedir. Hatâyî üslûbu ile sıkça kullanılmış olmasına rağmen, rûmî motifi ile birlikte nadiren kullanılmıştır.

Bulut motifi, halen Türk tezyînâtının çok sevilen bir bezeme unsuru olarak başta çini, tezhib ve dokumacılık olmak üzere birçok sahada kullanılmaya devam etmektedir.