Akademik Veri Yönetim Sistemi
Dönmez C. Ç., Eraslan İ. H.(Yürütücü)
CB Strateji ve Bütçe Başkanlığı (Kalkınma Bakanlığı) Projesi, 2016 - 2016
Ürünler, üretim sürecinden son tüketicinin ulaştırılıncaya kadar birbirleriyle ilişkili olan birçok adımdan oluşan bir süreçten geçer. Bu sürecin her adımında üründe belirli bir dönüşüm gerçekleşir ve her bir adımda işlenen materyalin değeri artar. Ürünün hammaddeden tüketicinin kullanımına uygun nihai mal ve hizmetler haline gelinceye kadar her bir adımda geçirdiği değişimler sonucu kazandığı katma değeri analitik olarak ölçen yaklaşım değer zinciri analizi olarak adlandırılmaktadır. Değer zinciri ürünün birincil (hammadde) durumundan tüketicinin almaya istekli olduğu nihai mal ve hizmetler haline gelinceye kadar birbiriyle yatay olarak ilişkili olan ana düzeyleri ve dikey olarak koordine olmuş bir dizi alt düzeyi kapsamaktadır. Temelde şirketlerin rekabetçiliği ile ilişkili olan değer zinciri analizi, bölgesel ve sektörel gelişmede rekabet gücünün nasıl oluşturulabileceği ve sürdürebileceğinin analiz edilmesinde de önemli bir araç olarak değerlendirilmektedir.
Bu çalışmada Değer Zinciri Analiz (DEZA) yöntemi ile DAP Bölgesinde büyükbaş ve küçükbaş hayvancılık faaliyetlerine bağlı olarak ortaya çıkan (1) süt ve süt ürünleri, (2) et ve et ürünleri ve (3) deri ve deri ürünleri sektörlerinde katma değer oluşumunu hızlandıracak anahtar faktörlerin tanımlanması ve sektörlerin uluslararası rekabetçilik gücünü artıracak kritik müdahale alanlarının belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu bağlamda, incelenen sektörlerin temel hammadde ve tedarik yapısı, üretim ve işleme faaliyetleri, pazarlama ve satış uygulamaları, sektörel organizasyon yapısı, insan kaynakları ve teknoloji yapısı gibi temel iş akış süreçleri analiz edilmiş, modellenmiş ve rekabetçilik gücünü tetikleyecek müdahalelere altlık oluşturacak veriler ortaya çıkarılmıştır.
Çalışmanın ilk aşamasında sektörler ile ilgili bilimsel çalışmalar taranmış (ikincil veriler incelenmiş) ve sektörlerin ve buna bağlı ortaya çıkan ürünlerin tanımlaması yapılmıştır. Bu bağlamda uluslararası ve ulusal kuruluşların sağladıkları ikincil veriler ve sektörel raporlar incelenerek sektörler resmedilmiş ve sektörlerde katma değerin nasıl oluştuğuna dair uzman görüşüne bağlı olarak karşılaştırmalı bir analiz yapılmıştır. Ayrıca, daha önce yapılan Alansal Varlık Araştırmaları (AVA) çalışmalarından elde edilen sonuçların değerlendirilmesiyle de, sektörlerin DAP Bölgesindeki değer zinciri modelleri ortaya çıkarılmış ve bu zincir içindeki ana faaliyetler ve oyuncular tanımlanmıştır. Daha sonra DEZA uygulanarak sektörlerdeki katma değer oluşumunu olumsuz etkileyen faktörler tanımlanmış ve katma değerin artırılabilmesi için gereken potansiyel müdahalelere işaret edilmiştir.
Yapılan DEZA sonucunda temel hammadde düzeyinde hammadde kalitesi, üretimde girdilerin yüksek maliyeti ve bulunabilirliği, pazarlamada aracıların fazlalığı ve örgütlü davranış eksikliği, insan kaynaklarının kalitesi ve teknoloji kullanımının yetersizliği gibi faktörlerin katma değer oluşumunda önemli etkileri olduğu ortaya çıkmıştır. Analiz sonucu kurgulanan değer zinciri stratejisi her üç sektörde de birincil üreticiden başlayarak daha yüksek düzeyde pazara odaklı üretici davranışının geliştirilmesi, önemli girdilerin sağlanmasında arz yönlü müdahaleler, tedarik ve pazarlamada örgütlü davranışın geliştirilmesi ve daha yüksek bir verimlilik düzeyi için sektörel destek faaliyetlerinin geliştirilmesini temel almaktadır.