Akademik Veri Yönetim Sistemi
Erçalik Yalçinkaya Ş. (Yürütücü), Bayar C.
Yükseköğretim Kurumları Destekli Proje, BAP Araştırma Projesi, 2024 - 2025
Bu çalışmada, diş hekimliğinde diagnostik amaçlarla kullanılan konik ışınlı bilgisayarlı
tomografi (KIBT) cihazından kaynaklanan iyonize radyasyon maruziyetinin, zebra balığı
embriyolarındaki kardiyak gelişim ve kardiyotoksisite üzerindeki etkilerinin moleküler
düzeyde analiz edilmesi amaçlanmıştır. Zebra balığı embriyoları fertilizasyon sonrası 2.saatte
(2 hpf) KIBT cihazı kullanılarak 90 kVp. 10 mA sabit dozda 18 saniye boyunca iyonize
radyasyona maruz bırakılmıştır. Kalp atım hızı ölçümleri, sinüs venosus (SV) ve bulbus
arteriosus (BA) arasındaki mesafeler değerlendirilmiştir. Oksidan ve antioksidan parametreler
spektrofotometrik yöntemlerle, apoptoz ve kardiyotoksisite ile ilgili genlerin ifadeleri qRT-
PCR yöntemi ile analiz edilmiştir. X-ışını maruziyetine bağlı absorbe edilen vücut dozu 5,69
mSv olarak ölçülmüştür. Oksidan ve antioksidan parametreler karşılaştırıldığında maruziyet
grubunda, lipit peroksidasyon düzeyleri ile glutatyon S-transferaz (GST) aktiviteleri artarken,
nitrik oksit düzeyleri ile süperoksit dismutaz (SOD) ve katalaz (CAT) aktiviteleri azalmıştır
p53 ve bax gen ekspresyonları artarken, bcl-2 gen ekspresyonu azalmıştır. Akridin oranj
boyaması sonrası floresan mikroskobunda kalpte apoptotik hücreler gözlenmiştir. slc8a1,
rarg, ugt1a6 gen ekspresyonları artmıştır. Maruziyet grubunda kalp atım sayıları kontrol
grubuna göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde artarken, kalpte SV-BA arası mesafe
azalmıştır. Çalışmamızda KIBT kaynaklı iyonize radyasyonun oksidatif stresi arttırması ile
beraber artan GST aktivitesi detoksifikasyon mekanizmalarının uyarıldığını göstermiştir.
SOD ve CAT aktivitelerinin azalması ile antioksidan savunma mekanizmalarının yetersiz
kalması sonucu apoptoz kaçınılmaz hale gelmiştir. Kalpte izlenen yapısal, fonksiyonel ve
moleküler düzeydeki değişiklikler, radyasyonun ‘düşük doz’ dahi olsa kardiyogenez sürecini
olumsuz yönde etkileyebileceğini ve zebra balığı embriyolarının radyasyonun kardiyogenez
üzerindeki yapısal ve moleküler etkilerini incelemek için uygun bir model olduğunu ortaya
koymuştur.