Akademik Veri Yönetim Sistemi
Bölme S. M. (Yürütücü)
TÜBİTAK Projesi, 2023 - 2024
CHP’nin Ortadoğu Politikasının Muhalif Söylemi Üzerinden Analizi (2013-2017) Projesi, temel olarak şu sorulara cevap
aramaktadır: Ana muhalefet partisi olarak Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), Adalet ve Kalkınma Partisi (AK Parti) hükümetinin
yürüttüğü Ortadoğu Politikasına karşı muhalefetini hangi temel kavramlar üzerine kurmaktadır? CHP’nin açıkladığı dış politika
vizyonu ile AK Parti hükümetinin Ortadoğu politikasına yönelik muhalif söylemi bir bütünlük arz etmekte midir? CHP’nin
muhalefeti üzerinden bir Ortadoğu politikası tanımı yapılabilir mi?
Projenin hipotezi bir muhalif partinin dış politika perspektifinin partinin ideolojisi ve vizyon belgelerinin ötesinde iktidarın
icraatları ve bu icraatlara muhalefeti ile şekillendiğidir. CHP’nin Ortadoğu politikası da muhalif söylemi analiz edilerek
tanımlanabilir.
Projede çalışma tarih aralığı olarak 2013-2017 yılları arası seçilmiş ve çalışma nesnesi olan Ortadoğu politikası bu dönemde
tartışmaların en fazla yoğunlaştığı Suriye, Mısır ve Libya’ya yönelik politikalar ile sınırlandırmıştır. 2013 yılı, Suriye, Mısır ve
Libya başta olmak üzerine Ortadoğu’daki Arap İsyanları sonrası kazanımların tersine döndüğü, iç çatışmaların arttığı bir
döneme girilmesi ile beraber Türkiye’nin takip etmekte olduğu pro-aktif, yumuşak güç ve kimlik temelli dış politikasında bir
kırılmayı temsil etmektedir. Bölgede yaşanan iç çatışmalar ve bölünmeler Türkiye’yi güvenlik eksenli bir dış politikaya
yönlendirirken, söz konusu ülkelerle ilişkiler de sorunlu bir evreye girmiştir. AK Parti hükümetinin bu ülkelere yönelik zaman
zaman askeri güç kullanımını da içeren kararları beraberinde Meclis içinde yoğun muhalefeti getirmiştir. Bu nedenle dönem,
CHP’nin muhalif söylemini çözümleyebilmek ve anlamlı bir sonuç elde edebilmek adına analiz edilecek gerekli ve yeterli veriyi
sunmaktadır. Çalışmanın 2017 yılı ile sınırlandırılmasının nedeni ise bu dönemden sonra her ne kadar çalışmaya konu olan üç
ülke ile ilgili hükümetin politikalarına muhalefet sona ermemiş olsa da 16 Nisan 2017’de geçilen Cumhurbaşkanlığı Hükümet
Sistemi sonrasında dış politikanın yapımında ve yürütülmesinde yapısal değişim yaşanmış olmasıdır. Bu süreci takiben gerek
AK Parti hükümetinin dış politikasını, gerekse muhalefetin söylemini etkileyen yeni faktörler devreye girdiği için çalışma 2013-
2017 dönemi ile sınırlandırılmıştır.
Bu proje, dış politika yapımının analizinde merkeze iktidarın uygulamalarını değil muhalefetin itirazlarını koyması bakımından
öncü bir çalışma niteliğindedir. Çok partili demokratik sistemlerdeki karar alma süreçlerinde muhalefet partileri sadece sahip
oldukları oy gücü nedeniyle değil Meclis içinde ve dışında iktidar üzerinde oluşturdukları baskı ve kamuoyunu yönlendirebilme
yetenekleri nedeniyle de önemli yer teşkil ederler. Bu partilerin politik vizyonlarını doğru şekilde analiz etmek bir ülkenin dış
politikasındaki eğilimleri anlamak adına önem arz etmektedir. Buna karşın Türkiye’de muhalefet partilerinin dış politika
vizyonları inceleyen çalışma yok denecek kadar azdır. Türkiye’deki siyasal partilerle ilgili literatüre bakıldığında muhalefet
partilerine dair yapılan çalışmaların çoğunlukla partilerin tarihini, zaman içerisinde nasıl değişip dönüştüklerini ve organizasyon
yapılarını incelemekte olduğu görülmektedir. CHP üzerine yapılmış çalışmalarda da bu eğilim gözlemlenmektedir ve çalışmalar
partinin kuruluşundan günümüze geçirdiği ideolojik ve örgütsel dönüşümü açıklamak üzerine yoğunlaşmıştır. Ancak, CHP’nin son on yıldır Türkiye’nin dış politika gündemini en çok
meşgul eden bölge olan Ortadoğu’ya yönelik hükümetin bölge politikasına muhalefetine dair bir analize veya CHP’nin dış
politika vizyonunu Ortadoğu ülkeleriyle ilişkiler üzerinden inceleyen bir çalışmaya rastlanmamaktadır.
Bu noktada bu çalışma genelde bir muhalefet partisinin özelde ise CHP’nin dış politika yaklaşımı geliştirme sürecini açıklaması
bakımından özgündür. Çalışma, Türkiye’nin siyasi tarihinde önemli bir yer teşkil eden ve ana muhalefet partisi konumunu
kesintisiz yaklaşık son yirmi yıldır devam ettirmekte olan Cumhuriyet Halk Partisi’nin dış politika vizyonunu muhalefette
kullandığı söylem üzerinden analiz etmesi bakımından da bir ilk olacaktır.
Bu projenin literatüre üç noktada özgün katkısı olacaktır. Birincisi TBMM tutanakları, parti grup toplantıları ve partinin ileri
gelenlerinin yaptıkları açıklamaları bir arada analiz edecek olan bu çalışma, MAXQDA yazılım programı ile CHP’nin AK Parti
hükümetinin Ortadoğu politikasına muhalefette kullandığı temel kavramların bir dökümünü çıkaracaktır ki bu veri daha sonraki
çalışmalara da kaynak sunmaktadır. İkincisi, hükümetin dış politika kararları karşısında muhalefetin kullandığı söylem ile
yayınlanmış olduğu vizyon belgeleri üzerinden yapılacak karşılaştırmalı okuma CHP’nin Ortadoğu politikasına dair derinlikli
özgün bir analiz ortaya koyacaktır. Üçüncü olarak CHP’nin Ortadoğu politikasına dair ortaya konulacak bu analiz bir muhalif
partinin dış politikada tutum benimseme ve vizyon geliştirme sürecine de ışık tutacaktır.